Wychowanie
Współczesny system wychowawczy
WspółczeÅ›nie jednolita pedagogika naukowa, obowiÄ…zujÄ…ca wszystkich ludzi, jak np. matematyka czy fizyka, jeszcze nie istnieje. Liczne nauki pomocnicze współdziaÅ‚ajÄ…ce z pedagogikÄ…, badajÄ…ce rozwój fizyczny i psychiczny dzieci, mÅ‚odzieży oraz doÂrosÅ‚ych, jak też poznajÄ…ce wpÅ‚ywy Å›rodowiska spoÅ‚ecznego, odÂkrywajÄ… coraz wiÄ™cej faktów pedagogicznych, które stajÄ… siÄ™ poÂwszechnie uznane, jak np. to, że dziecko w wieku przedszkolnym potrzebuje opowiadania mu bajek, a mÅ‚odzież starsza dąży do samodzielnoÅ›ci. Te narastajÄ…ce fakty stanowiÄ… bazÄ™, na której w przyszÅ‚oÅ›ci uksztaÅ‚tuje siÄ™ jednolita dla wszystkich pedagogiÂka naukowa. Tymczasem w sprawie celów i ideałów wychowania „nowego czÅ‚owieka" istniejÄ… wciąż zasadnicze rozbieżnoÅ›ci, dlaÂtego też współczeÅ›nie dziaÅ‚ajÄ… odrÄ™bne pedagogiki Å›wiatopoglÄ…Âdowe, które wychodzÄ… z wÅ‚asnych zaÅ‚ożeÅ„ ideologicznych. Te-wÅ‚aÅ›nie odrÄ™bne koncepcje, czyli ujÄ™cia rzeczywistoÅ›ci w postaÂci zespoÅ‚u okreÅ›lonych idei, uzasadnianych filozoficznie zostaÅ‚y przyjÄ™te za obowiÄ…zujÄ…ce ideologie przez poszczególne wielkie grupy spoÅ‚eczeÅ„stw,1 stanowiÄ…ce jako klasa panujÄ…ca wÅ‚asny ustrój spoÅ‚ecznoekonomiczny i porzÄ…dek prawny oraz regulujÄ…ce potrzeby i stosunki oÅ›wiatowowychowawcze przy pomocy instyÂtucji wychowujÄ…cych w ustalony sposób. Pedagogika Å›wiatopo glÄ…dowa jest wiÄ™c naukÄ… przedstawiajÄ…cÄ… konkretny system wyÂchowania, w którym odbija siÄ™ i ustala zwiÄ…zek miÄ™dzy ustrojem spoÅ‚eczeÅ„stwa, jego ideologiÄ… wychowawczÄ… (idee, cele, zadania stawiane wychowaniu) i dziaÅ‚aniem zespoÅ‚u instytucji oÅ›wiatowo-pedagogicznych. Coraz liczniejsze pedagogiki Å›wiatopoglÄ…dowe sÄ… wyrazem współczesnego pluralizmu spoÅ‚eczeÅ„stw i mimo rozÂwiÄ…zywania podobnych problemów i zaspokajania tych samych potrzeb wychowawczych przyczyniajÄ… siÄ™ do tworzenia różnych rozwiÄ…zaÅ„ i modeli. Stan tego rozbicia na przeciwstawne sobie systemy wychowania w krajach zachodnich, wschodnich czy neuÂtralnych uksztaÅ‚towaÅ‚ siÄ™ wyjÄ…tkowo w obecnym stuleciu, poÂnieważ poprzednie wieki zawsze wypracowywaÅ‚y jakÄ…Å› syntezÄ™ wychowawczÄ… swojego czasu. NajgłębszÄ… przyczynÄ… obecnego rozbicia systemów wychoÂwawczych byÅ‚ rozwój nowego ustroju ekonomicznospoÅ‚ecznego — kapitalizmu, który zniszczyÅ‚ dotychczasowy ustrój stanowy spoÂÅ‚eczeÅ„stwa, uksztaÅ‚towany w Å›redniowieczu jako ustrój feudalny. Pierwsze wielkie wynalazki maszyny tkackiej Cartwrighta, poÂtem JacÄ…uarda oraz maszyny parowej Watta już w drugiej poÅ‚oÂwie XVIII wieku zapoczÄ…tkowaÅ‚y pierwszÄ… nowożytnÄ… rewolucjÄ™ przemysÅ‚owÄ…2 „wieku pary i elektrycznoÅ›ci", prowadzÄ…cych dziÅ› do ery atomowej. Wynalazki te przyczyniÅ‚y siÄ™ do powstania wielkiego przemysÅ‚u fabrycznego, rozwinęły hutnictwo, kopalniÂctwo i kolejnictwo. Dla uruchomienia przemysÅ‚u konieczna byÅ‚a koncentracja kapitaÅ‚u (spółki akcyjne, banki, gieÅ‚dy), który staje siÄ™ podstawÄ… nowego ustroju. Szybki rozwój kapitalizmu uzasadÂniaÅ‚a nowa nauka ekonomiki liberalnej (A. Smith, D. Ricardo), w której dobro ekonomiczne przedsiÄ™biorstwa zostaÅ‚o uwolnione od obowiÄ…zku stosowania siÄ™ do zasad moralnych (czego wyraÂzem w Å›redniowieczu byÅ‚o potÄ™pienie zysku za procent i walka z lichwÄ…) oraz od'ciężarów spoÅ‚ecznych (np. wsparcia ubogich, jaÅ‚mużna). Rozwój przedsiÄ™biorstwa opieraÅ‚ siÄ™ obecnie o dwie zasady: wolnej konkurencji (czyli swobody wÅ‚aÅ›cicieli w walce z innymi producentami o najwyższy zysk przez zniszczenie konÂkurenta) oraz żelaznego prawa popytu i podaży, które reguluje sezonowe ceny za towar zależnie od iloÅ›ci towaru na rynku (poÂdaż) i ilość ludzi chcÄ…cych go nabyć (popyt). Ponieważ zaÅ› zaÂsadnicza wartość każdego towaru zależna jest od kosztu surowÂca i wynagrodzenia za pracÄ™ przy jego produkcji, wobec tego poÂtanienie towaru celem pobicia konkurencji wymagaÅ‚o szukania tanich surowców (co rozpÄ™taÅ‚o w XIX wieku walkÄ™ paÅ„stw o koÂlonie i ich wyzysk ekonomiczny) oraz taniej siÅ‚y roboczej najÂpierw niewykwalifikowanych robotników, potem kobiet i najtaÅ„Âszej siÅ‚y dzieci, co doprowadziÅ‚o do szalonej eksploatacji robotÂników pracujÄ…cych od 12 do 14 godzin na dobÄ™ za najlichszÄ… opÅ‚atÄ™. Tak organizowana produkcja fabryczna szybko eliminowaÅ‚a produkcjÄ™ rzemieÅ›lniczÄ…, zorganizowanÄ… w Å›redniowiecznych ceÂchach. NastÄ…piÅ‚a gwaÅ‚towna pauperyzacja, zubożenie mas spoÂÅ‚ecznych, które utraciÅ‚y swe dotychczasowe źródÅ‚a utrzymania z warsztatu lub roli i szukaÅ‚y pracy najemnej w fabrykach. Powstaje w zwiÄ…zku z tym nowoczesny proletariat,3 posiadajÄ…cy tylko dzieci na wÅ‚asność (Å‚ac. proles — potomstwo), Å›ciÄ…gajÄ…cy masowo w poszukiwaniu zarobku do przeludnionych miast (urbaÂnizacja), gnieżdżący siÄ™ w niezdrowych warunkach nÄ™dzy mieszÂkaniowej, suteryn, mansard, w dzielnicach slumsów, wyzyskiwaÂny przez mieszczaÅ„stwo i kapitalistów. Ustrój kapitalistyczny wyrósÅ‚ wiÄ™c na krzywdzie spoÅ‚ecznej mas pracujÄ…cych, wywoÅ‚aÅ‚ i zaogniÅ‚ kwestiÄ™ robotniczÄ…, pozbaÂwiÅ‚ praw do życia, spowodowaÅ‚ emigracjÄ™ zarobkowÄ…, zmusiÅ‚ do pracy matkÄ™ rodziny i maÅ‚oletnie dzieci. PociÄ…gnęło to skutki wychowawcze. Dom rodzinny straciÅ‚ siłę wychowawczÄ…, dzieci proletariackie pozbawione opieki pracujÄ…cej matki spÄ™dzaÅ‚y czas na ulicach, bawiÄ…c siÄ™ nad rynsztokami. Powstaje problem „dziecÂka ulicy", opisywany ze współczuciem przez Dickensa czy AnÂdersena (Dawid Cooperfield, Dziewczynka z zapaÅ‚kami). Zjawia siÄ™ masowa przestÄ™pczość nieletnich, która w paÅ„stwach szybko uprzemysÅ‚awiajÄ…cych siÄ™ szybko wzrasta. Niesprawiedliwość spoÅ‚eczna wywoÅ‚aÅ‚a rychÅ‚o próby ratunÂku i obrony ze strony robotników. Przede wszystkim powstaÅ‚y spółdzielnie spożywców, kooperatywy (pierwsza Sprawiedliwych Tkaczy w Rochdale 1844) broniÄ…ce przed wyzyskiem handlu detaÂlicznego i szerzÄ…ce oÅ›wiatÄ™ przez zakÅ‚adane biblioteki. Z dawnych zaÅ› cechów wytworzyÅ‚y siÄ™ najpierw na terenie Anglii zwiÄ…zki robotnicze (tradeunions), które rozpoczęły walkÄ™ parlamentarnÄ… (ruch czartystów 1836—1848) o prawa robotników do ograniczaÂnia czasu pracy (8 godzin), do urlopu, ubezpieczenia od wyÂpadków i choroby, zaopatrzenia emerytalnego, ulżenia w pracy kobiet i dzieci. Wreszcie zaostrzajÄ…ca siÄ™ walka klas zostaÅ‚a okoÅ‚o poÅ‚owy XIX wieku przejÄ™ta przez ruchy spoÅ‚ecznopolityczne, dążące do programowego rozwiÄ…zania sprawy robotniczej bÄ…dź to z pozycji ustroju kapitalistycznego z jednej strony barykady, bÄ…dź też z pozycji obrony pokrzywdzonych — z drugiej.“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeÂczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narzÄ…dów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”