Wychowanie
Współczesny system wychowawczy
Współcześnie jednolita pedagogika naukowa, obowiązująca wszystkich ludzi, jak np. matematyka czy fizyka, jeszcze nie istnieje. Liczne nauki pomocnicze współdziałające z pedagogiką, badające rozwój fizyczny i psychiczny dzieci, młodzieży oraz dorosłych, jak też poznające wpływy środowiska społecznego, odkrywają coraz więcej faktów pedagogicznych, które stają się powszechnie uznane, jak np. to, że dziecko w wieku przedszkolnym potrzebuje opowiadania mu bajek, a młodzież starsza dąży do samodzielności. Te narastające fakty stanowią bazę, na której w przyszłości ukształtuje się jednolita dla wszystkich pedagogika naukowa. Tymczasem w sprawie celów i ideałów wychowania „nowego człowieka" istnieją wciąż zasadnicze rozbieżności, dlatego też współcześnie działają odrębne pedagogiki światopoglądowe, które wychodzą z własnych założeń ideologicznych. Te-właśnie odrębne koncepcje, czyli ujęcia rzeczywistości w postaci zespołu określonych idei, uzasadnianych filozoficznie zostały przyjęte za obowiązujące ideologie przez poszczególne wielkie grupy społeczeństw,1 stanowiące jako klasa panująca własny ustrój społecznoekonomiczny i porządek prawny oraz regulujące potrzeby i stosunki oświatowowychowawcze przy pomocy instytucji wychowujących w ustalony sposób. Pedagogika światopo glądowa jest więc nauką przedstawiającą konkretny system wychowania, w którym odbija się i ustala związek między ustrojem społeczeństwa, jego ideologią wychowawczą (idee, cele, zadania stawiane wychowaniu) i działaniem zespołu instytucji oświatowo-pedagogicznych. Coraz liczniejsze pedagogiki światopoglądowe są wyrazem współczesnego pluralizmu społeczeństw i mimo rozwiązywania podobnych problemów i zaspokajania tych samych potrzeb wychowawczych przyczyniają się do tworzenia różnych rozwiązań i modeli. Stan tego rozbicia na przeciwstawne sobie systemy wychowania w krajach zachodnich, wschodnich czy neutralnych ukształtował się wyjątkowo w obecnym stuleciu, ponieważ poprzednie wieki zawsze wypracowywały jakąś syntezę wychowawczą swojego czasu. Najgłębszą przyczyną obecnego rozbicia systemów wychowawczych był rozwój nowego ustroju ekonomicznospołecznego — kapitalizmu, który zniszczył dotychczasowy ustrój stanowy społeczeństwa, ukształtowany w średniowieczu jako ustrój feudalny. Pierwsze wielkie wynalazki maszyny tkackiej Cartwrighta, potem Jacąuarda oraz maszyny parowej Watta już w drugiej połowie XVIII wieku zapoczątkowały pierwszą nowożytną rewolucję przemysłową2 „wieku pary i elektryczności", prowadzących dziś do ery atomowej. Wynalazki te przyczyniły się do powstania wielkiego przemysłu fabrycznego, rozwinęły hutnictwo, kopalnictwo i kolejnictwo. Dla uruchomienia przemysłu konieczna była koncentracja kapitału (spółki akcyjne, banki, giełdy), który staje się podstawą nowego ustroju. Szybki rozwój kapitalizmu uzasadniała nowa nauka ekonomiki liberalnej (A. Smith, D. Ricardo), w której dobro ekonomiczne przedsiębiorstwa zostało uwolnione od obowiązku stosowania się do zasad moralnych (czego wyrazem w średniowieczu było potępienie zysku za procent i walka z lichwą) oraz od'ciężarów społecznych (np. wsparcia ubogich, jałmużna). Rozwój przedsiębiorstwa opierał się obecnie o dwie zasady: wolnej konkurencji (czyli swobody właścicieli w walce z innymi producentami o najwyższy zysk przez zniszczenie konkurenta) oraz żelaznego prawa popytu i podaży, które reguluje sezonowe ceny za towar zależnie od ilości towaru na rynku (podaż) i ilość ludzi chcących go nabyć (popyt). Ponieważ zaś zasadnicza wartość każdego towaru zależna jest od kosztu surowca i wynagrodzenia za pracę przy jego produkcji, wobec tego potanienie towaru celem pobicia konkurencji wymagało szukania tanich surowców (co rozpętało w XIX wieku walkę państw o kolonie i ich wyzysk ekonomiczny) oraz taniej siły roboczej najpierw niewykwalifikowanych robotników, potem kobiet i najtańszej siły dzieci, co doprowadziło do szalonej eksploatacji robotników pracujących od 12 do 14 godzin na dobę za najlichszą opłatę. Tak organizowana produkcja fabryczna szybko eliminowała produkcję rzemieślniczą, zorganizowaną w średniowiecznych cechach. Nastąpiła gwałtowna pauperyzacja, zubożenie mas społecznych, które utraciły swe dotychczasowe źródła utrzymania z warsztatu lub roli i szukały pracy najemnej w fabrykach. Powstaje w związku z tym nowoczesny proletariat,3 posiadający tylko dzieci na własność (łac. proles — potomstwo), ściągający masowo w poszukiwaniu zarobku do przeludnionych miast (urbanizacja), gnieżdżący się w niezdrowych warunkach nędzy mieszkaniowej, suteryn, mansard, w dzielnicach slumsów, wyzyskiwany przez mieszczaństwo i kapitalistów. Ustrój kapitalistyczny wyrósł więc na krzywdzie społecznej mas pracujących, wywołał i zaognił kwestię robotniczą, pozbawił praw do życia, spowodował emigrację zarobkową, zmusił do pracy matkę rodziny i małoletnie dzieci. Pociągnęło to skutki wychowawcze. Dom rodzinny stracił siłę wychowawczą, dzieci proletariackie pozbawione opieki pracującej matki spędzały czas na ulicach, bawiąc się nad rynsztokami. Powstaje problem „dziecka ulicy", opisywany ze współczuciem przez Dickensa czy Andersena (Dawid Cooperfield, Dziewczynka z zapałkami). Zjawia się masowa przestępczość nieletnich, która w państwach szybko uprzemysławiających się szybko wzrasta. Niesprawiedliwość społeczna wywołała rychło próby ratunku i obrony ze strony robotników. Przede wszystkim powstały spółdzielnie spożywców, kooperatywy (pierwsza Sprawiedliwych Tkaczy w Rochdale 1844) broniące przed wyzyskiem handlu detalicznego i szerzące oświatę przez zakładane biblioteki. Z dawnych zaś cechów wytworzyły się najpierw na terenie Anglii związki robotnicze (tradeunions), które rozpoczęły walkę parlamentarną (ruch czartystów 1836—1848) o prawa robotników do ograniczania czasu pracy (8 godzin), do urlopu, ubezpieczenia od wypadków i choroby, zaopatrzenia emerytalnego, ulżenia w pracy kobiet i dzieci. Wreszcie zaostrzająca się walka klas została około połowy XIX wieku przejęta przez ruchy społecznopolityczne, dążące do programowego rozwiązania sprawy robotniczej bądź to z pozycji ustroju kapitalistycznego z jednej strony barykady, bądź też z pozycji obrony pokrzywdzonych — z drugiej.“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”