RozwĂłj psychologiczny

Okresy rozwojowe

Okresy lub inaczej stadia rozwojowe tnie stanowią struk­tur zamkniętych i stałych dla wszystkich ludzi. Panuje bowiem opinia, że każdy człowiek ma swoją własną dro­gę (rozwojową, jedyną i niepowtarzalną. Psychologia roz­wojowa przyjmuje stwierdzenia badaczy tych zagadnień, iż istnieją pewne określone, bardziej ogólne prawidłowo­ści (rozwojowe charakterystyczne dla wszystkich ludzi. W myśl tych twierdzeń przyjmuje się także poglądy, iż rozwój psychiczny, mimo różnic swoistych, indywidual­nych, przebiega w sposób podobny na przykład u dzieci w tym samym wieku. Te cechy, typowe i charakterystycz­ne dla okresów rozwojowych, nazywane są właściwościa­mi wiekowymi. Właściwości wiekowe ulegają zmianom w różny sposób i w różnym tempie. Wcześniejsze okresy rozwojowe trwają krócej, późniejsze dłużej — ze względu na złożoność zjawisk psychicznych w nich występujących. Stąd polska psychologia rozwojowaJ) (przyjęła trzy na­stępujące kryteria wyróżniające okresy rozwojowe. Pierwsze — określa poziom czynności psychicznych de­cydujących o sposobie poznawania przez dziecko wszyst­kiego, co je otacza. Inaczej poznaje świat niemowlę, ina­czej dziecko w wieku przedszkolnym, a zupełnie odmien­nie uczeń szkoły podstawowej czy średniej. Drugie — mówi o najistotniejszym, najbardziej charak­terystycznym rodzaju działalności człowieka. W wieku przedszkolnym będzie to działalność dziecka związana z zabawą, w wieku szkolnym z nauką, w wieku dojrzałym z pracą. Trzecie — określa specyficzne formy i metody służące wychowaniu i kształtowaniu umiejętności, sprawności umy­słowej i ruchowej dziecka. Poniższa tabela przedstawia po­dział na okresy rozwojowe 2). Jak wyżej wspomnieliśmy, granice okresów rozwojowych nie są czymś stałym. W każdym z nich mogą występować cechy wcześniejszego stadium, zanikające z wolna, by na tym tle pojawiły się nowe, charakterystyczne właściwości dla następnego stadium "rozwoju. Występują tu także pew­ne różnice w odniesieniu do płci. Na przykład dziewczynki na ogół w wieku przedszkolnym prezentują bogatszy słownik aniżeli chłopcy. Z kolei chłopcy między 5 a 6 ro­kiem życia wykazują wyższy poziom sprawności rucho­wej, której objawem jest większa zręczność i siła mięś­niowa. W okresie dojrzewania występuje zwiększony przyrost wymiarów ciała — wzrostu i wagi — zwany „skokiem po­ kwitaaiiowym". Dziewczynki w wieku 11—12 lat mogą przewyższać chłopców wzrostem i wagą, ale w wieku 14—15 lat przewagę pod tym względem uzyskują chłopcy. U dziewcząt występują wcześniej objawy dojrzewania płciowego (13—14 lat), u chłopców później (14—16 lat). Ogólną prawidłowością jest to, że tempo rozwoju jest większe we wcześniejszych okresach życia — niemowlę­cym, poniemowlęcym, przedszkolnym, aniżeli w okresie szkolnym i dojrzewania. Wiekiem dorastania (w psychologii tradycyjnej ) — doj­rzewania) nazwano ten okres życia, który następuje po okresie wczesnoszkolnym i trwa do wieku młodzieńczego, czyli od 11—12 r. ż. do 17—18 r. ż. Wiek dorastania, jak wskazują te liczby, nie jest okresem jednolitym. W psy­chologii tradycyjnej, S. Baley — wyróżnia trzy fazy tego okresu: I faza — przedpokwitanie — od 13 do 14 r. faza — pokwitanie (pubertalna) od 14 do 17 r. ż. oraz faza — wiek młodzieńczy (adolescencja) od 18 do 20 r. ż. Współczesna psychologia rozróżnia dwie fazy — pierwsza wcześniejsza, wyodrębniona granicą wieku 12—13 r. ż., i druga 17—18 r. ż., ze względu na pewne różnice zacho- dzące między nimi. Granice faz są jednak dość płynne i zachodzące w nich odmienności mogą wynikać z różnic indywidualnych między młodocianymi. Stąd w niniejszej publikacji będę ujmować okres dorastania całościowo, bez wyodrębniania poszczególnych faz. Okres omawiany nazywano „strasznym wiekiem nasto­latków" lub wiekiem problemów i trudności. W tym okre­sie dokonuje się tak wiele istotnych zmian w rozwoju psychofizycznym dorastających, dlatego też powyższe opi­nie znajdują swe odzwierciedlenie właśnie w owych zmia­nach. Uważa isię, że młodzież zachowuje się „inaczej" w stosunku do poprzedniego okresu, a więc staje się nie­zrównoważona, ulega zmiennym nastrojom, brakuje jej poczucia -bezpieczeństwa, cechuje ją nieśmiałość, niepew­ność i bierność, (bądź upór i buintowniczość w stosunku do wymagań dorosłego społeczeństwa. Te zmiany w usposobieniu i postawach młodocianych przypisywane są szybkiemu w tym czasie rozwojowi fi­zycznemu. Przejście od „dziecięcych" form zachowania do form charakterystycznych dla ludzi dorosłych nie jest pro­ste i pozostaje w ścisłym związku z przemianami zacho­dzącymi w całym organizmie. Badania psychologiczne i ich wyniki wskazują, że do­rastanie i przejście do okresu młodzieńczego (18—21 t.ż.) są kontynuacją poprzednich okresów i pozostają z nimi w ścisłym związku a rozwój psychiczny jednostki przebiega z zachowaniem zasady następstwa czy prawidłowości. Taką prawidłowością jest współzależność rozwoju psychiczne­go od rozwoju somatycznego i ruchowego. Rozpoczynające się dojrzewanie płciowe w okresie do­rastania (między 12 r.ż. a 18 r.ż.) wywołuje zmiany wzro­stu i budowy ciała (rozwój somatyczny), powoduje niety­powe proporcje ciała — długie kończyny, krótki tułów — objawiające się niezgrabnością, znaczną niezbornością ru­chową. Wraz ze zmianami fizycznymi młodzież przejawia nowe zainteresowania: płcią odmienną, życiem społecznym, kulturą, sztuką, poezją. Ze względu na zmiany, jakie za­chodzą u młodocianych, zmieniają się oczekiwania i wy­magania stawiane przez dorosłych i społeczeństwo. Społeczność, w której żyją — rodzina, szkoła, rówieśni­cy _ stawia wymagania, ale nie zawsze jest w stanie po­dać dokładnie wskazówki, które pomogłyby im w realiza­cji tych wymagań. Z kolei więź z rodziną najczęściej ule­ga rozluźnieniu wskutek chęci umezależnienia się od jej wpływu, woli czy oczekiwań. Wynikają z tego nierzadko konflikty, narasta wzajemna niechęć do zwracania się o pomoc lub radę. W związku z tym często młodzi pozostają osamotnieni w swych trudnościach, są niepewni swych działań i podejmowanych decyzji, przerastających często ich możliwości. Wzrasta jednak, jako przeciwieństwo, wraż­liwość na przyjazne słowa, na akceptację (mp. umożliwienie sformułowania swych żalów). Jakże łatwo wtedy zaprze­paścić szansę porozumienia dzieci i rodziców, gdy po­stawa tych ostatnich jest nieprzejednana, „stanowcza" i sztywna. Wobec młodszego dziecka postawy rodziców by­wają bardziej elastyczne, wobec młodocianych jakże zbyt autorytatywne i odrzucające nawet słuszne argumenty tłu­maczącego swe racje chłopca czy dziewczyny. Dorastanie i przejście do okresu młodzieńczego są kon­tynuacją poprzednich okresów i pozostają z nimi w ści­słym związku. Warunki, w jakich przebiega rozwój dziec­ka, tworzy rodzina. Od jej poziomu 'rozumienia potrzeb dziecka, poziomu społeczno-kulturainego, bytowego, a tak­że obyczajów i tradycji, będzie zależał rozwój osobowości, postaw, zachowania dorastającej dziewczyny czy chłopca. Ten złożony obraz okresu dorastania nie może być roz- patrywany w oderwaniu od powyższych warunków, a tak- że nie stanowi jakiegoś zamkniętego i odizolowanego etapu od całokształtu rozwoju człowieka. Jest on jedną z części niezmiernie dynamicznego, bogatego i bezcennego życia ludzkiego, które jako dar losu należy pielęgnować i prze- kształcać w jak najdoskonalsze dzieło.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”