Problemy młodzieży
Psychologiczny rozwój sexualny
W poszukiwaniu najwłaściwszych metod uświadomienia seksualnego uczniów w różnie kształtujących się warunkach szkolnych należy mieć na uwadze pewne ogólne cechy charakteryzujące psychikę dziecka i stanowiące psychologiczne tło jego rozwoju seksualnego. W okresie przedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym główne zadanie wychowawcy polega na umiejętnym udzielaniu odpowiedzi na pytania, jakie dzieci stawiają starszym na temat płci i rozrodu. Odpowiedzi powinny być krótkie i ścisłe oraz dostosowane pod względem zakresu treściowego do stawianych pytań. Pytania dzieci w wieku szkolnym są bardziej złożone i dotkliwsze niż pytania przedszkolaków. Dominującą jednak sprawą jest tu — stale jeszcze pozbawione emocjonalnego zabarwienia — zainteresowanie zjawiskami otaczającego świata, którego poznanie jest w tym okresie życia szczególnie intensywne. W niektórych szkołach angielskich omawia się z młodszymi dziećmi w najprostszym zarysie budowę ciała ludzkiego i funkcjonowanie jego narządów. W ramach tego programu mieszczą się również wzmianki na temat budowy narządów płciowych oraz najprostsze informacje o rozmnażaniu. Dzięki temu dzieci w młodszym wieku szkolnym dowiadują się, że większość zwierząt rozwija się z jaj oraz że pierwszy etap rozwoju ssaków — v/ tym i człowieka — odbywa się w ciele matki. Treść i zakres podanych informacji najzupełniej odpowiada etapowi psychicznego rozwoju dziecka w tym wieku. Wychowawca powinien pamiętać, że przy omawianiu z dziećmi tematyki dotyczącej płci nie może nabierać nadmiernego rozpędu, aby od razu wyjaśnić „wszystko". W takim wypadku bowiem wysiłki jego mogą przynieść dzieciom więcej szkody niż korzyści. Dorośli popełniają często w stosunku do dzieci inny błąd pedagogiczny — okazują oni zniecierpliwienie, gdy dziecko, któremu udzielili już raz wyjaśnień wyczerpujących dla danego wieku i poziomu rozwoju, powraca do tego samego tematu w krótkim czasie kilka razy. Matki zamartwiają się, że dziecko tak bardzo interesuje się sprawami, które by najchętniej przemilczały, i wyrzucają sobie, że w ogóle rozmawiały z dziećmi na ten temat. Wychowawcy w przedszkolu i w szkole nabierają podejrzeń, że dziecko znajduje się pod ujemnym wpływem kolegów lub domu. „Lekceważenie pytań dziecięcych jest wielkim błędem wychowawczym" — pisze w swojej książce L. Wołoszynowa. „Tacy dorośli, którzy zniechęcają dzieci do pytań albo udzielają im powierzchownej lub mylnej informacji, przeszkadzają dziecku w jego normalnym dążeniu do poznania świata, do zrozumienia wszystkiego, co je otacza. Z drugiej strony informacja zbyt dokładna i ścisła może być także szkodliwa. Odpowiedź dorosłego i wszelkie samorzutne pouczenie powinny być dostosowane do wieku i poziomu dziecka, do jego zdolności i możli w ości zrozumienia"1. Tymczasem chodzi o to, że dziecko nie było w stanie pojąć od razu wszystkiego, o czym z nim rozmawialiśmy, mimo że — naszym zdaniem — rozmowa była przeprowadzona w sposób przystępny. Rzadko kiedy dziecko jest w stanie nauczyć się czegoś i zrozumieć jakiś bardziej złożony problem na podstawie jednej, choćby najumiejętniej przeprowadzonej rozmowy. „Jest ono w stanie pojąć na raz niewiele — pisze amerykański autor B. Spock — i wraca do tych samych pytań tak długo, aż nabierze wreszcie przekonania, że sprawa, o którą chodziło, jest jasna i prosta. Po czym — na nowym już etapie rozwoju — jest ono gotowe do innego spojrzenia na interesujący je przedmiot" -. Średni wiek szkolny cechuje się burzliwymi przemianami zachodzącymi w ustroju oraz psychice dziewcząt i chłopców. W tym okresie życia stosunek do spraw płci zaczyna nabierać zabarwienia emocjonalnego. Młodzież poświęca im uwagę nie tylko z pobudek poznawczych, z potrzeby dalszego rozszerzenia zakresu wiedzy o świecie i życiu, ale przede wszystkim wskutek obudzenia się popędu płciowego. Jest to dość trudny okres życia zarówno z punktu widzenia psychologicznego i pedagogicznego, jak i lekarskiego. Cechuje się on często zachwianiem równowagi psychicznej dziecka uwarunkowanym zaburzeniami natury organicznej i wewnątrzwydzielniczej (hormonalnej). W tym okresie życia warunki bytowania oraz wpływ moralny i intelektualny środowiska mają szczególnie duże znaczenie. Doniosłym czynnikiem rozwoju w tym okresie jest wychowanie fizyczne, którego wpływ na prawidłowy przebieg procesu dorastania jest niezaprzeczalny3. Dobroczynny jest również wpływ pracy fizycznej i ruchu na świeżym powietrzu. Z obserwacji poczynionych przez badaczy europejskich wynika, że okres dojrzewania u dziewcząt wiejskich przebiega na ogół normalnie i niepostrzeżenie, natomiast u miejskich częściej połączony jest z komplikacjami '. Jakkolwiek przemiany biologiczne dokonujące się w młodym ustroju mają ogromny wpływ na psychikę, a zwłaszcza na kształtowanie się życia uczuciowego dorastającej młodzieży, to jednak istnieje pewna przesadna tendencja wśród wychowawców do tłumaczenia wszystkiego, co się dzieje w młodych ludziach w okresie dorastania, działaniem tylko tego jednego czynnika. Przecenianie znaczenia pierwiastka biologicznego („hormonów") prowadzi niejednokrotnie do zbytnich uproszczeń pedagogicznych, do niedoceniania wpływu innych czynników, jak racjonalna opieka higieniczna, dbałość o zdrowie, właściwy klimat domowy i atmosfera w szkole. L. Wołoszynowa pisze: „Wpływ otoczenia i stosunek dorosłych do dziecka decydują o tym, czy tzw. wiek przejściowy jest dla dziecka i otoczenia istotnie «wiekiem trudnym», czy tylko jednym z kolejnych okresów rozwojowych rosnącego człowieka, wymagającym i zrozumienia, i pokierowania nim, ale nie mającym znamion «kryzysu»" 2. Jednym z warunków bezpiecznego przeprowadzenia dziecka przez ten trudny okres życia jest właściwe i w odpowiednim czasie dokonane uświadomienie seksualne, udzielenie wyjaśnień dotyczących zagadnień rozrodu oraz charakteru stosunków łączących w małżeństwie mężczyznę i kobietę z uwzględnieniem zarówno następstw biologicznych, jak i psychologicznych oraz moralnych i społecznych tego związku. Niektóre wiadomości dotyczące rozwoju seksualnego dziewcząt i chłopców (cechy dojrzewania płciowego, miesiączka, erekcje, zmazy nocne) powinny być dzieciom podane nieco wcześniej, to znaczy przed wystąpieniem znamion dojrzewania płciowego, tak aby dziecko nie przeżywało po ich pojawieniu się żadnych obaw i niepokojów. Jest jeszcze jeden wzgląd, który przemawia za wcześniejszym omówieniem niektórych zagadnień płci. Dzieci w wieku 11 — 12 lat przyjmują informacje na ten temat znacznie lepiej — w sposób bardziej naturalny — niż w okresie późniejszym, gdy za- czyna się już wytwarzać emocjonalny stosunek do zagadnienia i dzieci podczas omawiania tych spraw z dorosłymi czują się bardziej zakłopotane. Nie trzeba dodawać, że prowadzenie w tych warunkach rozmów z dziećmi wymaga wielkiego taktu i wysokich kwalifikacji pedagogicznych. Istnieje wreszcie i takie niebezpieczeństwo, że zbytnie zwlekanie z uświadomieniem dziecka o czekającym go nowym etapie życia i rozwoju doprowadzi do tego, że poszuka sobie ono informatorów wśród grona starszych kolegów. Takie „uświadomienie" polega przeważnie na przekazaniu wiadomości wypaczonych, niekompletnych i co najważniejsze — podanych w wulgarnej formie. Wszystko to może przesądzić na długi czas o stosunku „uświadomionego" do zagadnienia. W omawianiu spraw płci z dziećmi na progu okresu dorastania nie należy przeładowywać lekcji określeniami technicznymi i naukową terminologią, jednakże będzie pożyteczne zapoznać dzieci z pewną liczbą takich określeń, które chcielibyśmy przyswoić dziecku, aby nie miało ono potrzeby korzystania z obiegowej terminologii mającej zazwyczaj charakter wulgarny. Dobór nazw i określeń bliskich naszemu językowi i nie odstraszających obcością brzmienia nie jest łatwy. Na trudności tego rodzaju uskarżają się zresztą również wychowawcy w innych krajach . System reklamy Test
“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”