Pamięć

Jak się skutecznie uczyć?

To pytanie stawiają psychologom zarówno rodzice, jak dzieci. Popularna opinia o uczeniu się mówi, że o jego efektywności decyduje posiadanie oleju w głowie i ołowiu w miejscu łączącym człowieka z krzesłem. Te warunki, a także znajomość zasad, technik uczenia się są niewątpliwą gwarancją skutecznego opanowania i przyswajania sobie wiedzy. Osiągnięcie dobrych wyników w nauce w poważ­nym stopniu zależy od osobistego zaangażowania, włas­nej aktywności i zdolności. Ludzi niezdolnych do nauki jest bardzo mało. Uczniowie pilni — nawet ci mniej zdolni, ale pracowici — pokonują trudności z opanowaniem wiedzy łatwiej i szybciej w porównaniu z bardzo zdolnymi, lecz pracującymi niesystematycznie, chaotycznie, „od przypadku do przypadku". Dzięki pewnej wprawie potrafią kontrolo­wać siebie, ocenić co już umieją, co należałoby uzupełnić. Systematyczność, wytrwałość, koncentracja i obiektywizm oceny sytuacji są cechami sprawnej pracy umysłowej i do­brych jej wyników. Najtepde j sformułował to Edison, który powiedział: „..moje wynalazki są w jednym procencie sprawą polotu, a w 99% sprawą potu...". Na ten „pot" składają się: wy­trwałość, pracowitość, aspiracje, przemożna chęć osiągnięcia celu. Przedmiot, który bardzo interesuje uczącego się, prze­staje być trudny, pamięć chłonie interesujące wiadomości staje się bardziej pojemna. Jedną z najważniejszych umiejętności w pracy szkolnej jest korzystanie z podręczników. Treści, zawarte w każdym z nich, podzielono na niewielkie części specjalnie po to, aby można było uczyć się fragmentami. Czytając treść ta­kiego fragmentu trzeba postarać się streścić go w myślach, uchwycić zasadniczy sens. Jeśli nie uda się to za pierw­szym razem, trzeba spróbować jeszcze raz. Tekst dotąd obcy stanie się bliższy, jaśniejszy, łatwiejszy do przyswoje­nia. Potem należy powtórzyć półgłosem treść fragmentu, sprawdzając w podręczniku wierność już przyswojonych informacji. Na ogół wystarczy powtórzenie istotnych ele­mentów materiału. Warto wprowadzić do sposobów syste­matycznego uczenia sią małe i skuteczne usprawnienie w czasie nauki w domu: codziennie powtórzyć to, co było tego samego dnia na lekcjach, nie odkładając do jutra. Pamięć, jak pisaliśmy na początku tego rozdziału, odtwa­rza najlepiej fakty bliskie w czasie, odłożone na później za­mazują się i trzeba uczyć się wszystkiego na nowo. Ucz­niowie czasami skarżą się na brak tzw. nastroju do nauki. Ociąganie się, wyszukiwanie sobie różnych innych czynno­ści, które oddalają odrobienie lekcji, odkładanych „na póź­niej", jest zwykłym marnotrawstwem czasu. Każda praca odłożona na później zawiera w sobie magiczny rozczyn chaosu, złośliwe drożdże, powodujące, że praca rośnie, wy­daje się, że jest jej coraz więcej i trudniej ją wykonać. Mądre przysłowie murzyńskie mówi: „Chcesz się uwolnić od pracy, wykonaj ją"! Każda praca umysłowa musi mieć odpowiednie tempo. JZbyt długie przesiadywanie nad książką, zamiast pożąda­nych efektów równoznacznych z nauczeniem się, przynosi najczęściej znużenie i niechęć do przedmiotu. Rozwlekłość w pracy, brak koncentracji uwagi, a także umiejętności narzucenia sobie tempa pracy i samodyscypliny nie wpły­ną dodatnio na posiadany dotychczas zasób wiedzy. Można narzucić sobie tempo pracy, dyscyplinę, przeła­mać nastrój, opracować plan wykonania zamierzonej pracy umysłowej, a trud będzie wart zachodu, gdy celem końco­wym będzie osiągnięcie nowych wiadomości. Sekret osiąga­nia dobrych wyników opiera się na powyższych czynnikach, które w znacznym stopniu zapewniają maksymalną wydaj­ność pracy umysłowej. W związku z tym wyróżnia się trzy grupy umysłowości: 1. Do pierwszego należą ci, którzy na początku podjętej pracy umysłowej osiągają najwyższy stopień wydajności, po czym następuje u nich powolny jej spadek. Pod koniec pracy zdobywają się na maksimum wysiłku, po którym na­stępuje kolejny spadek wydajności. Młodzież, która zalicza się do tego typu, przygotowując się do lekcji na dzień na­stępny, powinna rozpoczynać pracę od przedmiotów naj­trudniejszych i przechodzić do coraz łatwiejszych. 2. Do drugiego typu zalicza się tych, którzy osiągają maksymalną wydajność w miarę narastania pracy. Jakby zwiększające się trudności wydobywały nowe zasoby ener­gii do ich pokonywania. Ci powinni zaczynać do najłat­wiejszych i kończyć na trudniejszych przedmiotach. 3. Trzeci typ reprezentują ci, którzy osiągają maksimum wydajności pracy dopiero w środkowym odcinku czasu jej wykonywania. Ci powinni zaczynać od przedmiotów łatwiej­szych, przechodząc do trudniejszych i znów kończyć na łatwiejszych. Między wymienionymi typami pracy istnieją liczne od­chylenia i duże nieraz różnice indywidualne. Stąd nie ma „czystych" typów umysłowości i dlatego najwięcej jest ty­pów pośrednich. W organizowaniu sposobów przygotowania się do lekcji bardzo ważną rolę odgrywa czynnik psychologiczny. „Od­rabiając" na dzień następny nie powinno się grupować przedmiotów tylko humanistycznych, potem matematyczno--przyrodniczych. Na przykład po języku polskim, odrobić matematykę, po historii fizykę, po przedmiotach artystycz­nych przejść do chemii itp. Układ taki stwarza większą rozmaitość i nie będzie męczący, lecz odwrotnie podtrzyma zaciekawienie, lepsze zainteresowanie przedmiotem, choćby był najmniej lubiany. Bardzo istotny jest w pracy jej rytm. Jest on różny w zależności od pory dnia, tygodnia, a nawet roku. W ciągu dnia różna jest wydajność w poszczególnych godzinach. Przeciętnie biorąc, najlepsze wyniki mamy między 9—11 rano, a po południu między 16—18 — z tym, że wyniki pracy są znacznie lepsze w godzinach przedpołudniowych. Zazwyczaj środy i czwartki są dniami, kiedy wyniki pra­cy są najlepsze. Piątki i soboty są dniami o najniższej wy­dajności. W ciągu roku rytm pracy ulega wahaniom. Wrze­sień jest miesiącem na tzw. „rozruch". W październiku i li­stopadzie, a potem w lutym, marcu i kwietniu, wydajność jest najwyższa. Należy w tych miesiącach opanować za­sadniczą część materiału nauczania, odkładanie tego na maj i czerwiec jest największym błędem. Organizm wtedy jest zmęczony i uzasadniona jest opinia, że kiepski jest ten uczeń, który zabiera się do nauki, gdy zaczynają kwitnąć kasztany. Najcenniejszym sprzymierzeńcem pracy umysłowej nauki szkolnej jest zainteresowanie, potem koncentracja uwagi i zrozumienie, (które umożliwia szybsze przyswojenie materiału choćby był nawet bardzo trudny. To, co zapa­miętujemy bez zrozumienia treści w sposób mechaniczny, pamiętamy gorzej i krócej. Wrogiem uczenia jest poczucie, że wszystko jest jasne, łatwe i nie wymaga powtarzania. Pozory na ogół mylą. Gdy chcemy w wyniku pobieżnego, „mechanicznego" uczenia się, które daje złudne poczucie opanowania pewnego zasobu wiadomości, odtworzyć tekst, okazuje się, że wszystko ucieka z pamięci. Przyswojona wiedza ma tak cienką warstwę, że prawie jej nie widać. Najmniej jest niestety zauważalna w czasie odpytywania przez nauczycieli na lekcji, co zostaje ocenione na ogół „na niedostatecznie". Warunki, w jakich odbywa się nauka, mają także ogrom­ne znaczenie. Codzienne odrabianie lekcji, czytanie zadanej lektury, kreślenie, pisanie wypracowań wymagają spokoju, ciszy a przede wszystkim stałego miejsca w mieszkaniu, a także biurka lub stołu. Rozmiary ich nie powinny być mniejsze niż 80 X 60 cm. Uszczuplenie tej powierzchni uniemożliwia swobodną pozycję przy pracy, odpowiednie rozłożenie książek, zeszytów, atlasów, a także niekorzystnie wpływa na koncentrację uwagi. Powinny one znaleźć swe stałe miejsce w szufladzie, na regale czy półce w zasięgu ręki, by nie tracić czasu na ich poszukiwanie. Bardzo ważne jest oświetlenie miejsca pracy. Źródło światła powinno znajdować się zawsze z lewej strony po­nad poziomem głowy. Najlepsza jest lampa stojąca z ża­rówką 75—100 W, kloszem osłaniającym ostre promienie światła, które powinny być skierowane na leżące zeszyty, książki. Sygnałem świadczącym o zmęczeniu wzroku jest ból oczu i głowy, którego nie można lekceważyć. Zmęcze­nie oczu, wady wzroku prowadzą do szybkiego i znacznego zmniejszenia wydajności umysłowej. Wielu uczniów uczy się chętnie przy muzyce. Często spo­tykane opinie, że muzyka — nawet głośna — pomaga w pracy umysłowej, oparte są na subiektywnych odczu­ciach. Muzyka radiowa nie przeszkadza w wykonywaniu czynności, które nie wymagają większego skupienia uwagi. Przy intensywnej pracy muzyka sprzyja zmęczeniu, roz­prasza uwagę, której koncentracja wymaga także znaczne­go wysiłku, osłabia pamięć i czas nauki się wydłuża. Zda­rza się jednak, że cicha i spokojna muzyka może sprzyjać lepszej koncentracji uwagi. Odgrywa ona rolę przyjemnego bodźca zagłuszającego inne, mniej miłe i rozpraszające dźwięki, takie jak: ruch uliczny, gwar rozmów. W pracy umysłowej najbardziej przeszkadzają wszelkie ujemne bodźce słuchowe, czyli hałasy. Rozmowa prowadzo­na w tym samym pomieszczeniu, nawet szeptem, jest ogromnym utrudnieniem. Ucząc się, należy dążyć do zu­pełnej izolacji, wykluczenia wszystkiego, co rozprasza uwagę. Nieobojętną sprawą jest estetyczny wygląd miejsca pra­cy w czasie uczenia się, przygotowywania prac pisemnych. Czystość, ład, porządek, nie zagracone biurko czy stół ułat­wiają i uprzyjemniają naukę. Dla lepszego samopoczucia a także wyników w nauce nieobojętne jest najbliższe oto­czenie. Kolor ścian na przykład, zdaniem psychologów, wpływa też na wydolność umysłową. Kolor czerwony i po­marańczowy wzbudzają niepokój, pastelowe działają uspo­kajająco, ułatwiają koncentrację uwagi. Ucząc się dłużej, dobrze jest stosować małe przerwy wy­poczynkowe a także zmieniać pozycję. Mając odrobione lekcje „pisemne", a do nauczenia się jeszcze ,yustne", moż­na zrezygnować z pozycji siedzącej przy stole, biurku na korzyść wyciągnięcia się na twardej podłodze i uczenia się, leżąc na brzuchu. Pod książkę dobrze jest podłożyć podgłówek, tak aby odległość głowy od czytanego tekstu wynosiła przynajmniej 30 cm. Takie warunki umożliwiają swobodne oddychanie, zapobiegają wadom wzroku, dają poczucie wygody, mają dobroczynny wpływ na kręgosłup. Garbienie się, krzywe siedzenie przy biurku prowadzi nie­uchronnie do skrzywienia kręgosłupa, schorzenia uciążliwe­go bardzo powszechnego u dorastającej młodzieży. Warunki zewnętrzne mają wpływ na powodzenie w nau­ce, ale — nie przeceniając ich wpływu na efektywność uczenia się — trzeba podkreślić, że bardzo ważne jest do­bre planowanie pracy, właściwe metody uczenia się, a tak­że odpoczynek konieczny dla regeneracji sił fizycznych or­ganizmu. Pragnieniem rodziców jest mieć dzieci roztropne, mądre, przewidujące, otwarte na życie i wiedzę, które charaktery­zuje to, o czym pisał cytowany na wstępie rozdeiału Ber­trand Russel, zaś otwartość umysłu, mądrość zdobywa się nie tylko w wieku lat 18, ale przez całe długie życie.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”