Wychowanie

Istota wychowania

Szukając istoty wychowania, pojętego jako końcowy wytwór i dzieło rozwojowego procesu wychowawczego, musimy na wstę­pie zająć się wyjaśnieniem pojęcia rozwoju człowieka i jego mo­żliwości co do kierunku, w jakim proces pójdzie oraz co do czyn­ników, z których cały rozwój człowieka wypływa. Z tego, co dotychczas wiemy o wychowaniu, to przedstawiasię ono współcześnie jako długotrwały, ciągnący się przez całe życie (ang. lifelong education) proces zachodzących i komutują­cych się zmian w wychowanku. Proces wychowawczy (łac. pro-cessio — posuwanie się naprzód) tworzy więc łańcuch kolejnych zmian, ściśle ze sobą związanych stadiów, które składają się na ciągły, jednokierunkowy ruch. Zmiany kumulują się w jednym kierunku często w sposób nieodwracalny lub z trudem dający się zawrócić i przestawić na inny tor. Co do kierunku rozwoju wy­chowawczego u człowieka mamy trzy zasadnicze możliwości: a) rozwój wzwyż do ideału nowego człowieka, co św. Tomasz z Akwinu nazywa „ekstazą w górę", posuwającą się po stopniach cnoty aż do heroizmu, b) rozwój utrzymujący się na pewnym osiągniętym poziomie swych zadatków oraz c) rozwój w dół, czy­li proces wykolejenia, prowadzący do alienacji rozwojowej, a więc do wynaturzenia człowieka i do jego bestialstwa. Normalnym zjawiskiem w wychowaniu jest rozwój ewo­lucyjny powolnego rozwijania się człowieka w ten sposób, że każdy następny stan staje się coraz bardziej doskonały i lepszy od poprzedniego. Jest to więc proces doskonalenia się człowieka aż do osiągnięcia pełni człowieczeństwa, które Św. Tomasz scha­rakteryzował jako stan naturalny cnót, usprawniający władzę człowieka pod kierunkiem rozumu do postępowania moralnego na poziomie godnym istoty ludzkiej. Ten kierunek rozwoju na­zywany progresją (łac. progresio — postęp, rozwój). Progresja wychowawcza jest normalnym rozwojem człowieka i stanowi przedmiot ogólnej pedagogiki praktycznej jako nauki stosowa­nej. Czasem może się zdarzyć, że rozwój początkowy dziecka wygląda prawie jak normalny, chociaż opóźnia się i wreszcie za­trzymuje się na pewnym poziomie, który staje się granicą nieprze­kraczalną. W tym wypadku występuje rozwój zahamowany, na skutek czego w procesie wychowania występuje zastój, nazywa­ny z francuska plateau (równy obszar wyżynny lub okres utrzy­mywania się na jednym poziomie, np. przy nabywaniu wprawy w pisaniu na maszynie). W zastoju ujawnia się niemożność po­stępowania naprzód i doskonalenia się w pełni. Jednakże zastój w procesie rozwojowym to coś innego od degradacji psychicznej, która jest obniżeniem się poziomu rozwoju z powodu defektu umysłowego, ślepoty lub głuchoty, bądź też przeżytych chorób nerwowych. Degradacja psychiczna następuje także w przewlek­łym, nałogowym alkoholizmie. Zastój natomiast powoduje jakiś rodzaj niedorozwoju i upośledzenia, np. umysłowego, wynikający z obarczenia dziedzicznego. Takie zahamowanie rozwoju i obniże­nie się jego poziomu nazywamy degresją (łac. degressio — zstę­powanie) wychowawczą, która stanowi przedmiot badania peda­gogiki specjalnej, leczniczej i klinicznej, traktującej o zaburze­niach i nienormalnościach w rozwoju prawidłowym. c) Wreszcie u współczesnej młodzieży na całym świecie potę­guje się zjawisko, polegające na tym, że młodzież zdrowa i nor­malna pod względem fizycznym i psychicznym nie tylko zatrzy­muje się w swym rozwoju, ale zaczyna się cofać intelektualnie, moralnie i społecznie, ulega uwstecznieniu. Jest to trzeci kieru­nek rozwoju inwolucyjnego lub inaczej entropicznego (gr. entro-po — odwracam), wstecznego, przy czym ta inwolucja nie jest spowodowana ani hospitalizacją długotrwałej choroby, ani star­czym niedołęstwem, lecz polega na rozkładzie tego poziomu roz­wojowego, który do pewnego czasu został normalnie osiągnięty. Rozkład więc rozwojowy staje się treścią procesu wykolejenia wychowawczego, którego kresem ostatecznym okazuje się aliena-cyjne wynaturzenie człowieka, dojście do stanu zezwierzęcenia i bestialstwa. Trzecia możliwość w wychowawczym rozwoju to regresja wychowawcza, którą bada patopedagogika (pedagogikapatologiczna; gr. pathos — cierpienie, choroba), zajmująca się zjawiskami pedagopatologii, czyli trudnościami wychowawczymi zachowania się i wykolejeniem lub — w wypadku przestępczo­ści nieletnich i młodocianych — pedagogika kryminalna. Wszystkie poznane kierunki rozwoju dotyczą zmian, zacho­dzących w biosie jednostki, tak w jej stronie somatycznej, fizycz­nej, jak i psychicznej czy duchowej. Przy tym rozwój ten może być rozwojem ilościowym i jakościowym. Pierwszy rozwój ilo­ściowy nazywamy wzrostem lub rozrostem (np. rozrastanie się psychicznych funkcji). Polega on na mnożeniu się komórek lub funkcji, na potęgowaniu siły ich, ogólnie dotyczy ilościowego różnicowania się składników rozwijającego się podłoża cielesnego lub psychicznego, co w terminologii naukowej nazywamy dyfe-rencjacją Podobnie, jak kiełkujące nasienie różnicuje się na korzeń, łodyżkę i liścień, tak samo odzie­dziczone zadatki przechodzą rozwój ilościowy swych składników, czyli dyferencjują się. Druga zaś postać rozwoju jakościowego nazywa się potocznie dojrzewaniem (np. dojrzewanie płciowe, dojrzałość szkolna, doj­rzewanie psychiczne), a polega on na całkowaniu, centralizowa­niu zróżnicowanych dotychczas części składowych, które zaczy­nają łączyć się w całość, tworząc nowy układ rozwiniętych już składników. Całkowanie rozwoju nazywa się technicznie integra­cją W normalnym rozwoju człowieka najpierw następuje wzrost ilościowy w ciągu długiego okresu, który jest warunkiem dojrze­wania jakościowego, zaczynającego się nagle i krótkotrwałego. Prawidłowość taka powoduje to, że rozwój normalny w progresji wychowawczej polega na przeplataniu się okresów dyferencjacji okresami integracji na coraz wyższym poziomie. Natomiast w wy­padku zastojowej degresji pojawia się zatrzymanie rozwoju na poziomie osiągniętej integracji, np. 7-letniego dziecka u debila (debilizm — ograniczenie umysłowe, lekki niedorozwój umysło­wy), a 3-letniego u imbecyla (imbecylizm — głuptactwo, umiar­kowany lub znaczny stopień niedorozwoju umysłowego), nie na­stępuje tu dalsza deferencjacja i nie ma możności wyższej inte­gracji. Przeciwnie zaś w rozkładowej regresji wychowawczej za­chodzi wciąż rozwijająca się dyferencjacja bez integracji. Wła­ściwie biorąc, rozkład w procesie wykolejenia jest rozkładem osiągniętej poprzednio całości i integracji, czyli polega na dezyn-tegracji, na negatywnym rozprzęganiu się całości na jej części składowe. Jednakże w rozwoju normalnym istnieje tzw. dezynte-gracja pozytywna, która wyraża się w przejściowym zachwianiu równowagi psychicznej i jej zadaniem jest jakby rozluźnić niższą całość, aby umożliwić dyferencjację na wyższym poziomie. Po­dobnie i integracja jest tylko wtedy dodatnia i wartościowa dla rozwoju, gdy nie zamyka się, a zdolna jest do częściowego rozpa­du i przejścia do wyższej dyferencjacji, natomiast całkowite za­mknięcie się integracji w sobie stanowi integrację ujemną i po­woduje zanik rozwoju wyższego. Omówione trzy możliwości w rozwoju wychowawczym czło­wieka mogą wystąpić w zdecydowanie jednym kierunku, ale naj­częściej nawet normalny rozwój podlega wahaniom, odbywa się zygzakiem, na który składają się tak okresy możliwego zastoju (plateau), okresy zrywu w górę ku doskonałości, jak też przej­ściowe etapy upadku i cofania się. W ten sposób dyferencjacja przeplata się z integracją, integracja z dezyntegracją pozytywną lub chwilowo negatywną. Nawet w wypadku najgłębszego wyko­lejenia człowiek niespodzianie może się odrodzić, zawrócić, na­gle się zmienić i otrząsnąć ze zła. Na tych możliwościach odmiany wewnętrznej postawy bazuje optymizm pedagogiczny, który nie ustaje w próbach oddziaływania na wychowanka w jego zastoju lub regresji i nie traci nadziei mimo malejących szans postępu wychowawczego według zasady contra spem spero. To, co spra­wia, że możliwe są nagłe i radykalne zwroty w kierunkach wy­chowania z doskonalenia na wykolejenie i odwrotnie, wyjaśnia nauka o czynnikach rozwojowych człowieka.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”