Rozwój fizyczny
Układ hormonalny
Koordynacją procesów organicznych zajmuje się, obok układu nerwowego, układ wydzielania wewnętrznego, zwany hormonalnym1). Wpływają one nie tylko na procesy przemiany materii, ale bezpośrednio i pośrednio na wiele czynności psychicznych. W każdym etapie rozwoju osobniczego człowieka, rola i funkcje poszczególnych hormonów ulegają zmianie. Złożoność zarówno ich funkcji, jak i skutków działania doprowadzała do powstania odrębnej nauki, zwanej endokrynologią. Rozważania na temat problematyki związanej z tą wiedzą przekraczają ramy niniejszej publikacji. Pragniemy jedynie zasygnalizować, iż w procesach rozwoju zarówno fizycznego, jak i psychicznego gruczoły wydzielania wewnętrznego odgrywają znaczną rolę. Warto więc pokrótce wymienić je. Przysadka mózgowa umiejscowiona poniżej podwzgórza (część mózgu). Jej hormon bierze udział w koordynacji niemal wszystkich procesów wegetatywnych. Ma ona wpływ także na pracę wszystkich pozostałych gruczołów dokrewnych. Wydziela między innymi hormon wzrostowy (rodzaj białka), który wpływa na wszelkie procesy wzrostowe w organizmie. Nadczynność tego hormonu powoduje wzrost całego ciała lub poszczególnych jego części, z kolei niedobór — różne odmiany karłowatości. Tarczyca ma znaczny wpływ na metabolizm, a wzmożone jej wydzielanie powoduje podwyższoną aktywność i nerwowość. Zaburzenia czynności wydzielniczych tego gruczołu mogą mieć wpływ na prawidłowości przebiegu rozwoju psychicznego. Ważną rolę pełnią w rozwoju układu mięśniowego i nerwowego gruczoły przytarczycowe, regulujące przemianę wapnia i fosforu w organizmie. Kora nadnerczy i rdzeń nadnerczy, pozostające pod bezpośrednią kontrolą układu nerwowego, mają znaczny wpływ na aktywność i mobilizację organizmu w stanach pobudzenia emocjonalnego. Gruczoły płciowe mają wpływ na rozwój organizmu i kształtowanie się drugorzędnych cech płciowych i zachowanie człowieka (rolę ich omówią w dalszych rozdziałach).Wszelkie zmiany, występujące w rozwoju fizycznym, pozostają w związku z rozwojem ruchowym (motorycznym). Wraz ze wzrastaniem, różnicowaniem i dojrzewaniem poszczególnych narządów i układów pojawiają się nowe ruchy, coraz bardziej złożone czynności ruchowe. Działania ruchowe człowieka od urodzenia poprzez całe życie są nie tylko formą reakcji człowieka na bodźce środowiskowe, ale również zewnętrznym wyrazem złożonych mechanizmów, powiązanych z funkcjami naszego ustroju. Ogromna liczba ruchów, jakie człowiek w swym życiu wykonuje, związana jest z różnorodnym jego działaniem. W zależności od celu, jakiemu służy motoryczność (poziom i zasób ruchów), wyróżnia się jej rozmaite rodzaje. Wszelkie czynności samoobsługowe — jedzenie, picie, ubieranie — kształtują się w dzieciństwie (tzw. ruchy narzędziowe lub praksje), a ich doskonalenie się, precyzja wiążą się z ogólnym rozwojem fizycznym i rozwojem układu mięśniowego. Rozwój ruchowy, a szczególnie ruchów ręki i palców, u młodszych uczniów ma ogromne znaczenie w początkach nauki pisania. Zręczność ruchowa doskonali się w wyniku zabaw i gier ruchowych. W okresie dorastania rozwój kostny jest szybszy od rozwoju mięśni, ale obydwa są uzależnione od przemian zachodzących w obrębie centralnego 'układu nerwowego. Polegają one na dojrzewaniu coraz wyższych, bardziej złożonych ośrodków kierujących ruchami. Nowe przeżycia psychiczne, zmiana zainteresowań powodują w tym okresie, że młodociani z jednej strony wykazują pewną nadruchli-r wość — wyrażającą się w gestykulacji, w ruchach szybkich i naezbornych, z drugiej zaś pewną ociężałość ruchową. U dziewcząt, dające się często zauważyć, unikanie ruchu wynika z obawy przed krytyką ze strony nauczycieli i rodziców z powodu niezgrabności, braku panowania nad własną motorycznością. Zmniejszenie zainteresowania wychowaniem fizycznym, ma wpływ na obniżanie się zdolności przyswajania nowych ruchów, dotyczy to szczególnie dziewcząt. Czasami przyczyną tego jest zmęczenie organizmu, opóźnienie w rozwoju układu mięśniowego lub rozrostu układu krążenia. Młodociani, uprawiający systematycznie sport, na ogół nie odczuwają takich ujemnych przeżyć i objawów. Obniżenie poziomu ruchowego w okresie dorastania ma charakter przejściowy. Z czasem ruchy stają się zręczniejsze, 'bardziej ekonomiczne, nabierają cech indywidualmych, jak: sposób poruszania się, chód, postawa. Dzięki temu już z daleka, także z tyłu możemy rozpoznać znajomych łub przyjaciół bez oglądania ich twarzy. Zamieszczona poniżej tabelka rozwoju motorycznego, zawiera jednocześnie ogólne wskazania pedagogiczne, które wykorzystane przez młodocianych, mogą przyczynić się do podniesienia poziomu motorycznego i złagodzenia ewentualnych opóźnień czy zahamowań w tym zakresie.
“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”