Rozwój uczuciowy
Uczucia w okresie młodszego wieku

W okresie młodszego wieku szkolnego zachodzą w dzieciach różnorodne przemiany rozwojowe. Dziecko zmienia się pod względem fizycznym, a także i w sferze uczuciowej. W tym okresie wchodzi do społeczności szkolnej i styka się tam z rówieśnikami, kolegami młodszymi i starszymi. Rozwija się w nim umiejętność kontaktów społecznych, współżycia z innymi, wrażliwość na potrzeby otoczenia. Nie tylko rozwijają się w nim uczucia społeczne, ale także moralne, umysłowe, estetyczne. Już w poprzedzającym ten okres wieku przedszkolnym uczucia dzieci były kształtowane przez rodziców, w przedszkolnej grupie rówieśniczej. Uczucia i ich rozwój w omawianym okresie zależą nie tylko od czynników wewnętrznych, np. stanu zdrowia, ale również od czynników zewnętrznych, czyli warunków, w jakich dziecko przebywa. Dziecko w tym okresie spędza część swego dnia w szkole, gdzie mogą się wydarzyć sytuacje o różnorodnym dla niego znaczeniu. Każda z nich może wywołać żywe i silne uczucia, przeżycia o charakterze przyjemnym lub przykrym. Dobre wyniki w nauce "w ogóle, a w szczególności otrzymana ocena bardzo dobra 7. klasówki czy zadania domowego wywołuje w dziecku uczucie radości. W sytuacji odwrotnej — ocena ujemna wywołuje bolesne przeżycia. Pogłębiają się one wtedy, gdy koledzy wyśmiewają i traktują delikwenta ze wzgardą, drwiną lub używają w stosunku do niego przezwisk, a rodzice grożą bolesnymi karami lub — co gorsza! — je wykonują. Kontakty z kolegami w klasie stwarzają nową płaszczyznę przeżyć, rodzą się przyjaźnie, które mają siłę przetrwania „poza grób", czasami istotnie utrzymują się przez cały okres pobytu w szkole i nawet sięgają poza szkołę. Podobnie jak w poprzednim okresie •— przedszkolnym, życie w zespole rówieśniczym stwarza nowe przeżycia, rozszerza i wzbogaca uczuciowość dziecka. Obserwuje się coraz pełniejszy rozwój uczuć wyższych. Uczucia poznawcze rozwijają się na podstawie pragnienia poznawania otaczającego świata, rozmaitych zjawisk w przyrodzie, chęci dorównywania innym w wysiłku umysłowym. Dziecko doznaje wiele radości, gdy uda mu się rozwiązać jakieś trudne zadanie związane z nauką szkolną. Każda pokonana trudność utrwala w nim chęć dalszego poznawania rzeczy nieznanych, rozwiązywania coraz bardziej skomplikowanych zadań, dociekania wielorakich tajemnic i zdobywania nowej wiedzy. W uczuciach estetycznych, w których występuje związek uczucia z przedmiotem wyrażającym piękno, ujawnia się u dzieci dążenie do poszukiwania i wczuwania się w treść dzieła sztuki, np. słuchania utworów muzycznych, oglądania wystaw plastycznych. Jednym z bardzo interesujących sposobów wyrażania przeżyć jest dziecięca twórczość plastyczna. Potwierdza to wypowiedź wybitnego psychologa S. Szumana 1), który napisał: „Dzieci rysują to, co je zaciekawia i zajmuje. Oglądając stworzone przez nie obrazki, poznajemy tematykę ich zainteresowań i wraz z, nimi przezywamy to, co w czasie rysowania lub malowania było przedmiotem ich wyobrażeń, uczuć i myśli — a co miało swoje źródło w wielu doświadczeniach i przeżyciach . Dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach ognisk plastycznych, muzycznych, baletowych. Zaangażowanie się w tego typu działalność sprawia dzieciom w wieku szkolnym wiele radości zwłaszcza gdy ich prace są przedstawiane na wystawach, a wysiłki są nagradzane pochwałą rodziców i wychowawców, co staje się swoistym dopingiem do dalszo pracy nad sobą. Wyrazem stosunku człowieka do człowieka są uczucia moralne. Podobnie jak u dorosłych, uczucia moralne u dzieci związane są z innymi ludźmi, a kształtuje je w głównej mierze atmosfera domu rodzinnego, zespół klasowy, grupa rówieśnicza. Z pojęciem dobra i zła, krzywdy, z wyrażaniem uczuć w stosunku do czynów, które społeczeństwo uznaje za nir.-^tetyczne, dziecko styka się już w okresie przedszkolnym, głównie w domu. Dziecko w wieku szkolnym na ogół utrwala sobie te pojęcia, rozumie je, a ponadto zdaje sobie sprawę ze skutków swego działania. Ma to ścisły związek z samooceną i właściwym stosunkiem do własnych czynów, który kształtuje i utrwala się w domu rodzinnym i w szkole w toku wychowania. Dziecko w tym czasie jest już zdolne do tego, by walczyć z uczuciami, które zwykło się nazywać negatywnymi. A więc podejmuje walkę ze strachem, kłamstwem, egoizmem, a także uświadamia sobie, że inni mogą cierpieć z jego powodu. To, co było dotąd obojętne, staje się uczuciem bliskim, ściśle związanym z innymi uczuciami, takimi jak: współczucie, wzruszenie, ból z powodu wyrządzonej krzywdy innym. Nic jednak w sferze uczuć moralnych u dzieci nie odbywa się samorzutnie. Proces kształtowania się uczuć moralnych, estetycznych, umysłowych odbywa się w toku pracy wychowawczej domu i w szli )le. W wyniku oddziaływań wychowawczych uczucia moralne przekształcają się w trwałe zasady i postawy moralne, intelektualne i estetyczne. Ocena zdarzeń, ludzi, zjawisk,- rzeczy przestaje być przypadkowa, lecz odpowiada uznawanym zasadom i przekonaniom w społeczeństwie dorosłych.Na ogół proces wychowawczy zmierza do wykształcenia umiejętności panowania nad reakcjami uczuciowymi, rozwijania zdolności wyrażania uczuć i ich kontrolowania. Mimo oddziaływania wychowawczego na sferę uczu- ciową, nie zawsze udaje się osiągnąć pozytywne wyniki. Dziecko bowiem nie gromadzi w sposób mechaniczny „nakazywanych" uczuć. Uczucia nie podlegają, jak wiemy z własnych doświadczeń, nakazom ani zakazom. Sytuacje stwarzane przez rodziców i wychowawców wywołują określone przeżycia, których dotąd w doświadczeniach dziecka nie było. Przeżycia te ulegają zmianom, przekształceniom, na korzyść zupełnie nowych stosunków uczuciowych do tego, co było przedmiotem i przyczyną tego przeżycia. Nie można wywołać pozytywnego uczucia do nauki poprzez nakaz. Przykładem tego niech będzie następująca sytuacja. Dziecko ma się nauczyć fragmentu czytanki o zupełnie niezrozumiałej treści, która nie wzbudza w nim żadnych uczuć ani zainteresowań. Jeśli jednak ułatwi mu się pracę, gdy zrozumie ono treść, okaże zainteresowanie nią, przeżyje ją jako swego rodzaju odkrycie i przyjemność, zadanie będzie ułatwione. Niepotrzebne tu będą nakazy, które mogą jedynie zniechęcić lub wywołać sprzeciw dziecka. Do tego potrzebna jest dyspozycja psychiczna do celowego, przemyślanego i wytrwałego działania, czyli wola związana z dziedziną uczuć i czynnościami umysłowymi. Jeśli dziecko jest rzeczywiście wdrożone do odrabiania lekcji, to w trakcie tej pracy mamy do czynienia z następującymi procesami: ze zrozumieniem sytuacji, że zadanie musi być wykonane; umiejętnością opanowania innych pragnień, takich jak: zabawa, oglądanie telewizji, interesująca wizyta u kolegi; kontrola swego zachowania i stosunku do wymagań; kierowanie swoją wolą. Wola w tym przypadku wyraża się w konkretnym działaniu, w powstrzymywaniu się od innego, mniej wartościowego w danej chwili, a także w panowaniu nad sobą dla osiągnięcia wyznaczonego celu. Wyrzeczenie się chwilowych pragnień, przezwyciężanie trudności i przeszkód, powstrzymanie się od działania, do którego popychają chęci doznania uczuć przyjemnych, związane są z wysiłkiem woli. Dla dziecka w wieku szkolnym te wszystkie czynności są niezmiernie trudne początkowo. Nowe zadania, różnorodne wymagania, tryb życia, a także stosunek do obowiązków szkolnych wpływają na przekształcanie się życia uczuciowego dzieci. Dowolne podporządkowanie się zadaniom, jakie stawiają przed dzieckiem rodzice i szkoła, zmieni się z czasem w następnym okresie rozwojowym w świadome działanie. Z wiekiem wszelkie uczucia stają się bardziej uzasadnione i względnie zgodne z wymaganiami, jakie stawia dzieciom społeczeństwo, w którym żyją. Coraz bardziej właściwie reagują one na przedmioty znajdujące się w sferze moralnej, estetycznej i umysłowej. Prawidłowość ludzkich reakcji uczuciowych zależy od rozwoju psychicznego, warunków, a także doświadczenia. enoch fryxelius www.di.se/nyheter/broderna-driver-framgangsrika-bradspelsbolaget-hallit-oss-samman/
“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”