Rozwój
Sytuacje wychowawcze
Proces rozwojowy wychowanka może być wywołany celowo przez czynności wychowawcy, może być niezamierzonym skutkiem pośredniego działania innych ludzi, bądź też może się odbywać pod bezwiednym wpływem warunków otoczenia społecznego, przyrodniczego oraz uwarunkowań wewnętrznych związanych ze stanem rozwojowym samego wychowanka. Sytuacje wychowawcze są to więc układy bodźców, czynników i wpływów, wywołujących rozwój człowieka i działających w ramach instytucji wychowujących. Stąd sytuacje wychowawcze mają różne pochodzenie, a ze względu na swój charakter wywołują różne skutki i kształtują odmiennie przebieg procesu wychowania w kierunku normalnej progresji, zastojowej degresji lub wykolejającej regresji rozwojowej W wychowaniu więc jego skuteczność zależna jest od a) sytuacji zewnętrznej samego życia społecznego, czyli etosu działającego przez instytucję wychowującą oraz b) od sytuacji wewnętrznej jako stanu rozwojowego danego wychowanka. a) Sytuacja wewnętrzna tworzy tzw. środowisko subiektywne wychowanka, na które składają się osiągnięte właściwości osobowe oraz poziom rozwojowy określonej warstwy, formy życiowej własnej aktywności wychowanka i jego struktury postępowania. Proces rozwoju nie tylko organizmu i psychiki, ale także osoby społecznej, istoty kulturotwórczej czy istoty duchowej wychowanka powoduje podatność na wpływy zewnętrzne sprzężone z daną warstwą rozwojową, ale także wywołuje odporność,tzw. immunitet na wpływy niepożądane przez wychowanka. Tak tedy poziom wyrobienia i ukształtowania jego czynników osobowościowych, uformowanie cech duchowości decyduje o reakcji i postawie wychowanka wobec sytuacji zewnętrznych, w jakich się losowo może znaleźć. b) Sytuacja zewnętrzna zawsze zawiera: 1) określone elementy środowiska społecznowychowawczego danego kręgu etosu, a więc instytucji wychowującej, np. rodziny, klasy szkolnej, organizacji młodzieżowej, bądź też przypadkowej grupy, tłumu lub zbiegowiska, 2) utrwalone skutki środowiska życiowonatu-ralnego, w którym rozwija się bios wychowanka oraz 3) pewne czynniki środowiska pedagogicznokulturowego, które starają się skorygować wpływy negatywne tak środowiska społecznowychowawczego, jak też środowiska życiowego i naturalnego. W związku z przewagą jednego z tych środowisk sytuacja wychowawcza przybiera określony charakter i tworzy jakiś wyraźny rodzaj wychowania. Dlatego też da się wyróżnić: 1 — sytuację pedagogiczną, czyli programową, która polega na tworzeniu celu wychowawczego (tzw. działalność zideologizowana wychowawców), na doborze właściwych środków ) oraz na planowym zorganizowaniu dobrych wpływów na wychowanka Taka celowo wywołana sytuacja pedagogiczna stwarza wychowanie intensywne, świadome, nazywane wychowaniem przygotowującym lub także formalnym wychowanek wówczas świadomie ulega wpływom przez naśladownictwo wzorów, współpracę z wychowawcą i posłuszeństwo, co razem przyczynia się do ukształtowania I nurtu życiowego u wychowanka; 2 — sytuację społeczną czyli środowiskowo asymilujące przez ustalone tradycyjnie ceremonie, zwyczaje i obyczaje, porządek, regulamin, chara-ter pracy, stosunki między ludźmi. Sytuacje społeczne powodują wpływy nieświadome, formowane przez samo uczestniczenie w życiu środowiska społecznego, przez uleganie sugestii, konformi-styczne naśladownictwo, modę. Występuje tu tzw. wychowanie ekstensywne, uczestniczące, nazywane także nieformalnym chociaż często może ono modyfikować I nurt życiowy wychowanka; 3 — sytuację kulturalną, czyli inspirującą dążenia przez podsumowanie motywów, pobudzenia zainteresowań poprzez otaczające dobra kulturowe, szczególnie drogą wpływów książki, czasopisma, pieśni, muzyki, radia, kina, telewizji i innych środków przekazywania kultury masowej. Taka sytuacja kulturalna działa dorywczo i ubocznie, stwarza wychowanie niesystematyczne przez „ocieranie się w świecie", nazywane wychowaniem okolicznościowym dające ogładę towarzyską, która często hamuje przejawy II nurtu życiowego; 4 — sytuację życiową, czyli warunkującą przebieg rozwoju pod wpływem przyrody i środowiska naturalnego, geograficznobiolo-gicznego środowiska (mieszkanie, dobrobyt, zarobki itp.). Wynikiem sytuacji życiowej, losowobytowej danej jednostki tworzą się doświadczenia życiowe, wpływy kumulujące się w podświadomości i określające postawy popędowe, emocjonalnodążenio-we, które stają się treścią dolnego nurtu życia. Tego rodzaju wychowanie przez życie zakłada fundamenty procesu rozwojowego. Powyższa analiza teoretyczna rodzajów wychowania, wywoływanych przez określone sytuacje „wychowawcze" i wpływających na rozwój wychowanka, przydaje się poznawaniu oddziaływań wychowawczych każdego kręgu społecznego w życiu etosu. Przy takiej diagnozie rzeczywistej sytuacji wychowanka, np. w rodzinie, trzeba wiedzieć, jaka jest sytuacja życiowa danej rodziny, a więc jakie ma ona warunki mieszkaniowe, dochody i stan majątkowy rodziców, odżywianie, higienę, liczebność itp. Następnie chodzi o rozpoznanie sytuacji społecznej w tym domu, na co znów składają się — zawód rodziców, ich pochodzenie społeczne, udział dziecka w zajęciach domowych, pożycie domowe rodziców, życie towarzyskie i jego charakter itd. Dalej potrzebne staje się zapoznanie się z sytuacją kulturalną domu na podstawie danych o sposobie spędzania czasu wolnego, potrzeb estetycznych, tradycji i majątku kulturowego, wykształcenia rodziców, ich życia umysłowego, kultury językowej, autorytetu, potrzeb światopoglądowych i wierzeniowych. Wreszcie należy uwzględnić sytuację pedagogiczną w rodzinie, dowiadując się, czy dziecko ma właściwą opiekę materialną, kontrolę dostępu do używek (alkohol, tytoń), opiekę nad zabawami i rozrywkami, opiekę intelektualną nad czytelnictwem, opiekę moralną, uświadomienie erotyczne i światopoglądowe, opiekę estetyczną, dostęp do rozrywek oświatowokulturalnych.97 Inaczej nieco przedstawia się wpływ wychowanka ze strony środowiska szkolnego, w którym także działa określona sytuacja życiowa (organizacja szkoły, budynek, jego higiena, wyposażenie, liczebność uczniów, obwód szkolny), sytuacja społeczna (autorytet szkoły w środowisku, pochodzenie społeczne uczniów, współpraca rodziców ze szkołą, komitet opiekuńczy itp.), sytuacja kulturalna (stan świetlicy szkolnej, radio, kino, telewizja, teatr szkolny, biblioteka, muzeum i zbiory pomocy naukowych) oraz sytuacja pedagogiczna (grono nauczycielskie, wykształcenie nauczycieli, ich praktyka, talent dydaktyczny, aktywność wychowawcza, autorytet, kultura językowa i moralna, postawy wychowawcze). W związku ze złożonością sytuacji wychowawczych kształtuje się sprawa skuteczności wpływu wychowawczego danego środowiska na wychowanka. O skuteczności tej decyduje stosunek między stopniem wychowania intensywnego a ekstensywnego oraz pomiędzy wychowaniem okolicznościowym a wychowaniem przez życie. Wobec tego skuteczność wpływu można by mierzyć siłą pierwszego nurtu życia, związanego z ukształtowaną pod wpływem środowiska pedagogicznego sferą publiczną osobowości wychowanka, w zestawieniu z siłą przejawów nurtu dolnego, drugiego nurtu życiowego z jego podkulturą, powstającego w sferze prywatnej osobowości wychowanka pod wpływem środowiska życiowego biosu oraz hamującego działania środowiska społecznego i kulturowego. Rozwijająca się więc walka międzynurtami życiowymi o górowanie i tworzenie się planu życiowego w sferze symbolicznej osobowości. ostatecznie zależy od siły moralnej środowisk biorących udział w kształtowaniu wychowanków, szczególnie środowiska pedagogicznego agosu oraz środowiska społecznego i kulturowego, właściwych dla kręgów etosu i jego instytucji wychowującej.“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”