Rozwój
Funkcje wychowawców
Wychowanie jest nie tylko spontanicznym wzrostem i rozwojem biosu, nie tylko wpływem warunków instytucji i sytuacji etosu, ale także odbywa się jako zamierzone urabianie wychowanka przez działanie wychowawców, czyli trzeciej siły agosu. Omawiając już stosunek środowiska pedagogicznego do innych środowisk, pod wpływem których jednostka rozwijająca się pozostaje, spotykaliśmy określoną działalność wychowawczą w postaci pedagogiki społecznej, mającej poznać środowisko, zapobiegać wypaczeniom i kompensować powstałe braki. Działanie wychowawcze w dziedzinie pedagogiki społecznej dotyczy, jak pamiętamy, urządzeń i instytucji pomocy i opieki społecznej, a przy pomocy instytucji oświatowokulturalnych ma na celu uzdrowienie środowiska społecznego jego własnymi siłami, by przezeń dopiero pośrednio wpływać na osoby wychowanków. Pedagogika społeczna jest pośrednim działaniem wychowawczym agosu, który przez doskonalenie społecznych instytucji wychowujących przygotowuje sobie warunki do skuteczniejszego oddziaływaniabezpośrednio na wychowanków. Takie działanie pośrednie wychowawców stanowi zakres tzw. wielkiego wychowania, czyli makroedukacji (gr. makros — długi, wielki), które stwarza odpowiednie warunki do efektywniejszego przeprowadzenia istotnego, czyli tzw. małego wychowania, mikroedukacji (gr. mi-kros — mały, krótki), wpływającego na wnętrze psychoduchowe wychowanka. Wychowawcy muszą więc interesować się i wpływać na poprawę zdrowia populacji, działać na bios rodziców przez zwalczanie alkoholizmu, nikotynizmu, narkomanii, chorób społecznych, by zapobiegać zjawiskom niedorozwoju i upośledzenia umysłowego dzieci, które mają uczyć i wychowywać. Interesują się także i przeciwdziałają szkodliwym czynnikom życia społecznego (etosu) tak w dziedzinie ustrojowoekonomicz-nej (np. nędza, wyzysk, niesprawiedliwość społeczna, dyskryminacja) jak i w dziedzinie technicznogospodarczej (zacofana produkcja, marnotrawstwo, mało wydajna praca). Nowoczesne więc wychowanie zaczyna się od przygotowania dobrych warunków eugenicznych (gr. eu — dobrze, genos — urodzony) biosu i poprawiania warunków życiowych etosu (np. dożywianie dzieci w szkole, odbieranie prawa wychowania złym rodzicom itp.), co w zakresie problemów wielkiego wychowania wymaga socjo-techniki wychowawczej, organizowania zespołowych akcji społecznych, np. opinii publicznej, pedagogizacji rodziców i społeczeństwa. Z poprawą uwarunkowań proces wychowawczy przebiega łatwiej i skuteczniej. Tradycyjne wychowanie jako działanie wychowawcze od wewnątrz na rozwój psychiki i duchowości wychowanka przy pomocy techniki psychologicznoper-sonalistycznej, wymagającej znajomości cech indywidualnych, diagnostyki pedagogicznej, wówczas staje się prawidłowe i owocniejsze. Stąd właściwe zadanie agosu stanowi pomoc wychowawcza w procesie całkowitego i wszechstronnego rozwoju człowieka, który przejawia coraz wyższe potrzeby, aby przez ich właściwe zaspokojenie wychowanek doskonalił się progresywnie, dochodząc do pełni swego człowieczeństwa i duchowości. Każda warstwica rozwojowa wykazuje odrębne liczne potrzeby, które teoretycznie próbuje się ująć w grupy jako potrzeby wi-scerogenne (pochodzące z życia fizjologicznego wnętrzności), psychogenne oraz socjogenne.113 Inny znów podział wymienia grupy potrzeb fizjologicznych, intelektualnych, emocjonalnych i dążeniowowolitywnych, w które próbuje się wtłoczyć aż 44 zmienne (H. A. Murray).114 Pełny obraz ludzkich potrzeb daje teoria warstwicowa wychowania, rozróżniając: a) zasadnicze potrzeby warstwowe, a więc biologiczne, psychiczne, społeczne, kulturowe i duchowe oraz b) potrzeby rozwojowe, związane z formami życiowymi, przez które: przechodzi aktywność własna dziecka pod wpływem działania czynników osobowościowych, a więc potrzeby zabawy, dociekania, pracy, twórczości i głębszego przeżycia światopoglądowego Stąd pomoc wychowawcza okresowo musi się zmieniać, dostosowując się do sytuacji wewnętrznej wychowanka i jego potrzeb stałych już nabytych (potrzeby warstwowe) oraz nowych potrzeb rozwojowych. W zakresie pierwszych potrzeb warstwowych czynności wychowawców sprowadzają się do rozbudzenia siły danych potrzeb oraz prawidłowego ich zaspokajania, w zakresie zaś drugich potrzeb rozwojowych będzie chodziło o pokierowanie nimi przez selekcję, tłumienie i wygaszanie potrzeb perseweracyjnych , tj. zachowanych przez inercję psychiczną z wcześniejszego okresu rozwojowego, a podsuwanie i popieranie potrzeb antycypacyjnych zapowiadających dopiero w przyszłości swój etap rozkwitu. Kolejno więc przejdziemy do rozpatrze- nia funkcji szczegółowych w działalności wychowawców tak z zakresu potrzeb stałych, jak potem potrzeb rozwojowych wychowanka. Pomoc wychowawcza niesiona podczas rozwoju coraz wyższych warstw biosu występuje w postaci coraz to innych funkcji agosu, mających własne cele do zrealizowania. Funkcje te ujmuje się jako: — opiekę wychowawców nad biosem wychowanka, a więc nad życiem i zdrowiem organizmu, nazywając to funkcją — ochronę wychowawczą nad działaniem etosu, czyli życia społecznego środowiska, określając jako funkcję — opiekę nad duchowością wychowanka i skierowanie jej do ideału przez funkcję — jako wtajemniczenie i przygotowanie wychowanka do spotkania z losem, co nosi nazwę funkcji Wszystkie te funkcje wychowawców można powiązać z kolejnymi warstwami rozwoju człowieka, z warstwą biologiczną i psychologiczną — funkcję , z socjologiczną — i z kulturologiczną , a z warstwą duchową —Wówczas to na ostatnią warstwę światopoglądową, duchową przypadałaby w wychowaniu chrześcijańskim najdalsza i najgłębsza funkcja Właściwie jednakże potrzebny byłby jeszcze jeden termin na rozwój psychiczny, np. — gruntownie nauczać, pouczać, uwiadomić), wtedy bardziej prawidłowo dałoby się scharakteryzować znaczenie agosu dla warstwy rozwoju psychologicznego. Niezależnie od dostosowania terminów funkcji wychowawczych do warstwie rozwojowych, każdy z nich ma własny zakres zagadnień, którymi pokrótce się zajmiemy. Sanare — znaczące w języku łacińskim uzdrowić nie jest leczeniem medycznym z choroby. Wychowawczo funkcja sanare polega na podsycaniu energii i żywotności wychowanka, na potęgowaniu jego tężyzny witalnej, zdrowia i chęci do życia, z czym medycyna ma u współczesnego człowieka i młodzieży najwięcej kłopotu. Pedagogika praktyczna zaś stosuje w tej dziedzinie wychowanie zdrowotne w postaci opieki i pielęgnacji fizycznej, w postaci dietetyki i higieny, następnie całego programu wychowania fizycznego (gimnastyka, musztra, sporty, joga itd.) od niemowlęctwa aż do starości, czego niektórzy teoretycy pedagogiczni ze względu na stosowaną fizjologię ruchu nie chcieli uznawać za prawdziwe wychowanie, określając je jako pielęgnację i higienę. Funkcja sanare wymaga profilaktyki, zapobiegania niebezpieczeństwom, zagrażającym zdrowiu i życiu. Stąd współczesna pedagogika rozwija dział wychowania bezpieczeństwa przed wypadkami drogowymi, truciznami, porażeniem elektrycznym, ogniem, utonięciem itp. Program bezpieczeństwa i higieny pracy jest dalszym ciągiem wychowania bezpieczeństwa. Poza tym funkcja sanare wymaga ustrzeżenia zdrowia od chorób wenerycznych i niebezpieczeństw zboczenia seksualnego, dlatego też obejmuje wychowanie seksualne dzieci i młodzieży z programem uświadomienia nie tylko medycznego, lecz także w zakresie rozwiązania problematyki psychologicznej, społecznej i moralnej tak erotyki, jak i seksu na drodze przygotowania do małżeństwa. W pedagogice specjalnej funkcja sanare ma jeszcze większe zadanie do spełnienia, ponieważ w każdym wypadku kalectwa trzeba u dziecka niewidomego lub głochoniemego kompensować zmysły i doprowadzać do wyższego poziomu rozwoju drogą rewalidacji. W pedagogice wreszcie reedukacyjnej młodzieży wykolejonej i przestępczej funkcja sanare ma uporządkować bios jednostki przez uregulowanie wybujałych popędów i rozbudzenie wyższych potrzeb aniżeli tylko wiscerogenne i psychogenne. Związane z funkcją sanare są zadania terapeutyczne w prawidłowym rozwijaniu psychiki. Nie mają one znaczenia lekarskiego, lecz dotyczą właściwego kształtowania życia psychicznego wychowanka, jak to zaleca higiena psychiczna. Znów chodzi to, by zapobiegać skrzywieniom indywidualności w kierunku narcyzmu (zakochania się w sobie), egocentryzmu, chorobliwego autyzmu (myślenia schizofrenicznego, oderwanego od rzeczywistości i zależnego od stanów uczuciowych). Psychoterapia ma za zadanie wyrobić w jednostce odporność psychiczną na frustrację i niepowodzenia, ma przeciwdziałać kompleksom, np. niższości, rozwijać właściwe reakcje obronne i nauczyć rozwiązywania konfliktów wewnętrznych, jak to wypracowała psychologia kliniczna. Dzięki temu funkcja sanare zapewnia także zdrowy prężny rozwój psychiczny wychowanka tak pod względem intelektualnym, jak też uczuciowym i wolitywnym. Jeszcze większe pole działania ma ta funkcja w pedagogice specjalnej chorych i inwalidów oraz w pedagogice reedukacyjnej. Z kolei proponowana funkcja edocere w warstwie psychologicznej wiąże się z tym, że budząca się u wychowanka zdolność poznawania obiektywnego, rozumność, jako cecha osobowościowa wymaga nie tylko dostarczenia wartościowego materiału poznawczego, wiadomości i informacji różnego rodzaju, lecz rozwijania myślenia w sposób prawidłowy zgodnie z zasadami logiki, dialektyki i metodologii poznania naukowego. Funkcja edocere ma więc za zadanie wszechstronne wychowanie umysłowe, które przez nauczanie, informowanie, oświecenie i poznanie naukowe ma przyczynić się do samodzielnego i mądrego szukania prawdy o całym świecie, o człowieku, o źródłach bytu i o Bogu, zgodnie ze światłem Logosu, przenikającym całą rzeczywistość. Człowiek bowiem nie tylko ma prawo do prawdziwej informacji, ale jako istota myśląca, rozumna i wolna posiadatakże prawo do przekonania się o prawdzie i do szukania jej pełni.“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”