Wychowanie
System chrześcijańskiego wychowania
Wychowanie chrzeÅ›cijaÅ„skie rozwijajÄ…ce siÄ™ w ciÄ…gu prawie 2000 lat, staÅ‚o siÄ™ aż do czasów nowożytnych podstawÄ… tradyÂcji wychowania europejskiego w ogóle, dlatego też musi być poznane na poczÄ…tku, aby móc zrozumieć, dlaczego jest czÄ™sto atakowane przez inne systemy. a) PodstawÄ™ Å›wiatopoglÄ…dowÄ… jego tworzy religia objawiona przez Jezusa Chrystusa, regulujÄ…ca stosunek osobowy czÅ‚owieka do Boga na podstawie wiary jako rozumnego posÅ‚uszeÅ„stwa prawdom OgÅ‚oszonym przez Boga (teizm). Wiara zaÅ› jest ufnoÂÅ›ciÄ… i wiernoÅ›ciÄ… Bogu objawionemu jako dobrowolna odpowiedź czÅ‚owieka na nadprzyrodzone wezwanie Boże. Prawdy objawioÂne przez Chrystusa i przekazane przez kolegium apostołów KoÅ›cioÅ‚owi jako wybranemu Ludowi Bożemu zostaÅ‚y ujÄ™te w symbol apostolski Credo („WierzÄ™"23), a przez teologiÄ™ usysteÂmatyzowane w postaci dogmatów wiary, wÅ›ród których naczelne miejsce zajmuje nauka o istnieniu i życiu Boga Trójosobowego, który w jednoÅ›ci Trójcy Å›w. przez Boga Ojca Å›wiat stworzyÅ‚, przez Jego Syna Chrystusa Å›wiat zbawiÅ‚, a przez Ducha Å›w. Å›wiat uÅ›wiÄ™ca. Tak z dogmatu trynitarnego wynikajÄ… dalsze dogmaty podstawowe dla wychowania chrzeÅ›cijaÅ„skiego, a miaÂnowicie: dogmat stworzenia, odkupienia i uÅ›wiÄ™cenia.24 Teologia posoborowa stara siÄ™ przybliżyć ludziom współczesÂnym gÅ‚Ä™bsze rozumienie prawd wiary, ale odchodzÄ…c od sforÂmuÅ‚owaÅ„ scholastycznych nie może naruszyć zespoÅ‚u prawd Credo. Dlatego używa nowych okreÅ›leÅ„ dla treÅ›ci dogmatyczÂnych. I tak w pÅ‚aszczyźnie horyzontalnej, poziomej istniejÄ…cego Å›wiata mówi o darach stwórczych, a w pÅ‚aszczyźnie wertykalÂnej, pionowej nadprzyrodzonego życia Bożego Å‚aski o darach zbawczych, w tym także o darach uÅ›wiÄ™cajÄ…cych czÅ‚owieka. Jednakże próby nowego ujÄ™cia nie sÄ… jeszcze ustalone, stÄ…d treść dogmatycznÄ… wiary, którÄ… ma nowa teologia bez uszczerbku ująć, da siÄ™ w skrócie przedstawić w tradycyjnym jÄ™zyku teoloÂgicznym. Dogmat o stworzeniu gÅ‚osi, że odwiecznie istniejÄ…cy Bóg („Jestem, który jestem" — Wj 3,14) swojÄ… WszechmocÄ… i WolÄ… stworzyÅ‚ z nicoÅ›ci (ex nihilo) aniołów, Å›wiat i czÅ‚owieka jako wyraz swej MÄ…droÅ›ci, Dobroci i MiÅ‚oÅ›ci. CzÅ‚owiek stworzony na „obraz i podobieÅ„stwo" Boże zostaÅ‚ obdarzony duszÄ…, posiadaÂjÄ…cÄ… rozum i wolnÄ… wolÄ™. Jednakże pierwszy czÅ‚owiek zgrzeszyÅ‚ nie usÅ‚uchawszy nakazu Bożego, utraciÅ‚ Å‚askÄ™ Bożą i stan nadÂprzyrodzonej szczęśliwoÅ›ci. Dogmat o odkupieniu mówi, że Syn Boży przez Wcielenie w naturÄ™ ludzkÄ… za przyzwoleniem swej Matki, Maryi (fiat — niech siÄ™ stanie), dokonaÅ‚ drogÄ… Ofiary krzyżowej odkupienia ludzkoÅ›ci z grzechu pierworodnego, przebÅ‚agaÅ‚ gniew Boży i poÂjednaÅ‚ czÅ‚owieka z Bogiem, przywracajÄ…c mu dzieciÄ™ctwo Boże. Dogmat o uÅ›wiÄ™ceniu wreszcie wskazuje na to, że Chrystus ZmartwychwstaÅ‚y zesÅ‚aÅ‚ Ducha Åšw., który w KoÅ›ciele jako jego Dusza dziaÅ‚a uÅ›wiÄ™cajÄ…co przez Å‚askÄ™, czyli koniecznÄ… pomoc Bożą do zbawienia udzielonÄ… przez 7 Sakramentów Åšw., odpoÂwiadajÄ…cych potrzebom rozwojowym czÅ‚owieka. Ponieważ dramat życia ludzkiego koÅ„czy siÄ™ Å›mierciÄ… („A jak postanowione ludziom raz umrzeć, a potem sÄ…d" — Hbr 9,27), toteż pozostaÅ‚e dogmaty eschatologiczne o rzeczach ostatecznych: o sÄ…dzie za dobre lub zÅ‚e życie, o zmartwychwstaÂniu ciaÅ‚ i życiu wiecznym w szczęściu lub w odrzuceniu od Boga stwarzajÄ… ważne motywy dla ksztaÅ‚towania życia i moralÂnego postÄ™powania chrzeÅ›cijaÅ„skiego. W caÅ‚oÅ›ci biorÄ…c, oparte na tych dogmatach wychowanie chrzeÅ›cijaÅ„skie ma charakter teo- Chrysto- i eklezjocentrycz-ny.25 OsiÄ… centralnÄ… jest tu Å‚aska Boża, wysÅ‚użona przez ChryÂstusa i udzielana przez Ducha Åšw., polegajÄ…ca na dopuszczeniu czÅ‚owieka do udziaÅ‚u w życiu nadprzyrodzonym. StÄ…d też ceÂlem caÅ‚ego wychowania chrzeÅ›cijaÅ„skiego wedÅ‚ug encykliki Piusa XI (Divini Illius Magistri z 1929 r.) jest współdziaÅ‚anie czÅ‚owieka z Å‚askÄ… nad urobieniem doskonaÅ‚ego chrzeÅ›cijanina jako czÅ‚owieka nadprzyrodzonego, naÅ›ladujÄ…cego Chrystusa i żyÂjÄ…cego Jego mocÄ… sakramentalnÄ….28 Dogmat o grzechu pierwoÂrodnym uzasadnia bliżej ten cel, wskazujÄ…c na istniejÄ…ce rozÂdarcie w naturze ludzkiej, skłócenie jej namiÄ™tnoÅ›ci, osÅ‚abienie rozumu i skÅ‚onność do zÅ‚ego, Å‚aska wiÄ™c Chrystusa leczy zraÂnionÄ… naturÄ™ czÅ‚owieka, a konieczna współpraca z Å‚askÄ… uÅ›wiÄ™ca i udoskonala czÅ‚owieka jako istotÄ™ upadÅ‚Ä…, ale odkupionÄ… przez Chrystusa, stanowi bowiem podstawÄ™ do odrodzenia wewnÄ™trzÂnego (metanoia), o czym należy jeszcze dopowiedzieć w odpoÂwiednim tematycznie miejscu. b) Rozumowe wyjaÅ›nienie celów religijnych wychowania chrzeÅ›cijaÅ„skiego oraz procesu rozwoju czÅ‚owieka pochodzÄ… z filozofii wieczystej (philosophia perennis) arystotelesowskoto-mistycznej, której podstawowe zaÅ‚ożenia już sÄ… nam znane. WspółczeÅ›nie szczególne znaczenie majÄ… wÅ‚aÅ›nie zasady filozofii Å›w. Tomasza z Akwinu (1225—1274), a nie caÅ‚ość jego poglÄ…dów. Uniwersalizm Tomaszowy dąży do stworzenia jednolitej syntezy prawd o rzeczywistoÅ›ci, niezależnie od ich pochodzenia. Filozofia wieczysta jest wiÄ™c otwarta na wszelkie prawdziwe stwierdzeÂnia i nie może kostnieć w zamkniÄ™tym krÄ™gu terminologii. ObecÂnie musi wiÄ™c uwzglÄ™dnić dorobek, np. filozofii egzystencjali-zmu, który ujmuje rzeczywistość jako istnienie lub teilhardyzm, tj. poglÄ…d P. Teilharda de Chardin (1881—1955) jezuity franÂcuskiego, gÅ‚oszÄ…cy ewolucjÄ™ kosmicznÄ… (kosmogeneza) przez poÂwstanie życia (biogeneza) i pojawienie siÄ™ Å›wiadomoÅ›ci refleÂksyjnej czÅ‚owieka (noogeneza), zmierzajÄ…cÄ… do „punktu Omega", którym jest Chrystus, wyznaczajÄ…cy przez swoje Wcielenie kierunek historii. Problem dynamicznego rozwoju i postÄ™pu w zwiÄ…zku z historiÄ… zbawienia wiÄ™c musi być wÅ‚Ä…czony do fiÂlozoficznej syntezy w Å›wiatopoglÄ…dzie chrzeÅ›cijaÅ„skim współÂczesnoÅ›ci. Wyrazem zastosowania zasad filozofii Akwinaty jest opracoÂwywanie, zapoczÄ…tkowane przez E. Gilsona, tomizmu egzystenÂcjalnego, w którym dostrzega siÄ™ realnÄ… różnicÄ™ w bytach przyÂgodnych miÄ™dzy ich istotÄ… i istnieniem,27 co pozwala rozumieć gÅ‚Ä™biej procesy rozwojowe, zachodzÄ…ce w wychowaniu czÅ‚owieka. Dualizm, podkreÅ›lajÄ…cy istnienie tak pierwiastka biernej maÂterii, która jest czystÄ… możnoÅ›ciÄ…, jak też czynnej formy subÂstancjalnej, czyli duszy jakiegoÅ› rodzaju ksztaÅ‚tujÄ…cej materiÄ™, prowadzi do poglÄ…du hilemorfizmu (gr. hile — tworzywo, mor-fe — ksztaÅ‚t), gÅ‚oszÄ…cego, że każdy byt pochodny, zależny skÅ‚ada siÄ™ z organicznie powiÄ…zanej materii z formÄ…. Ponieważ jest wielość form, toteż caÅ‚a rzeczywistość tworzy pluralizm bytów, ustopniowanych hierarchicznie (gradualizm) w odrÄ™bne króleÂstwa, poczÄ…wszy od królestwa materii nieożywionej minerałów, materii ożywionej roÅ›lin, materii obdarzonej czuciem zmysÅ‚o- wym u zwierzÄ…t, materii ożywionej duszÄ… rozumnÄ… czÅ‚owieka aż do królestwa duchów, czystych inteligencji zależnie od coÂraz wyższego stopnia dusz, stworzonych przez czysto duchowy Byt sam w sobie istniejÄ…cy, Boga-Absolutu, który jest „ruchem nieporuszonym" i StwórcÄ… wszechrzeczy z niczego.28 W tym gradualizmie tkwi podstawa celowej ewolucji stwórczej jak to ujmuje teilhardyzm. Z zaÅ‚ożeÅ„ filozoficznych tomizmu najważniejsze dla wychoÂwania w systemie chrzeÅ›cijaÅ„skim sÄ…: 1° — realistyczna teoria poznania i możliwoÅ›ci u czÅ‚owieka obiektywnego i prawdziwego poznawania caÅ‚ego Å›wiata na drodze wrażeÅ„ zmysÅ‚owych i abstrakcji umysÅ‚owej, czyli odrywania cech istotnych dla twoÂrzenia pojęć, co wyjaÅ›nia proces nauczania konieczny dla rozÂwijania rozumu czÅ‚owieka oraz 2° — odróżnienie w rzeczywiÂstoÅ›ci dwu porzÄ…dków: istoty rzeczy i ich istnienia, przy czym porzÄ…dek istotowy, czyli esencjalny stanowi — jako peÅ‚nia natury przysÅ‚ugujÄ…cej danej rzeczy — ideaÅ‚, do którego urzeczywistnieÂnia rzecz zdąża, natomiast porzÄ…dek istnieniowy, czyli egzystenÂcjalny tworzy stan rzeczywistego istnienia, przez które rzecz w procesie rozwojowym przechodzi aż do osiÄ…gniÄ™cia peÅ‚ni swej natury jako celu (entelechia). PodstawÄ… tego stosunku istnienia (egzystencji) do istoty rzeczy (esencji) w tomizmie jest teza; że rzeczywistość nie jest czymÅ› statycznym i gotowym, lecz jest dynamiczna w procesie stawania siÄ™, ponieważ każdy byt stwoÂrzony przechodzi od swojej potencji, tj. czystej możnoÅ›ci bycia do aktu, czyli swojej realizacji. Tak to każda forma ksztaÅ‚tuje sobie w krótszym lub dÅ‚uższym procesie przyporzÄ…dkowanÄ… maÂteriÄ™. W zastosowaniu do wychowania tezy filozofii tomistycznej ujmujÄ… je dynamicznie jako proces rozwojowy coraz peÅ‚niejÂszego stawania siÄ™ czÅ‚owiekiem, aż do caÅ‚kowitego rozwoju jego natury. StÄ…d Å›w. Tomasz z Akwinu pierwszy okreÅ›liÅ‚ proces wychowania jako dzieÅ‚o natury, która dąży nie tylko do wyÂdania na Å›wiat potomstwa, lecz także do jego rozwoju i postÄ™pu aż do stanu doskonaÅ‚ego czÅ‚owieczeÅ„stwa, który to stan jest stanem cnoty. W tym procesie rozwoju cielesnego i postÄ™pu duÂchowego współdziaÅ‚a ze sobÄ… 5 przyczyn: 1° — przyczyna maÂterialna, czyli podÅ‚oże cielesnoduchowe zmian samego wychoÂwania, 2° — przyczyna formalna, nadajÄ…ca treść wychowawczÄ… rozwojowi fizycznemu, umysÅ‚owemu, spoÅ‚ecznemu, moralnemu duchowemu, 3° — przyczyna celowa wytyczajÄ…ca kierunek rozÂwoju, wypÅ‚ywajÄ…cy z istoty natury ludzkiej, 4° — przyczyna sprawcza powodujÄ…ca przez dziaÅ‚anie wychowawców stawanie siÄ™ rozwoju wychowanka oraz 5° — przyczyna wzorcza, która przez stawianie przykÅ‚adów dobrych i wzorów doskonaÅ‚ych, Å›wiÄ™tych ludzi dopomaga w naÅ›ladowaniu Chrystusa i Boga. Razem dziaÅ‚anie wymienionych przyczyn stanowi metodologiÄ™ chrzeÅ›cijaÅ„skÄ… naukowego badania procesu rozwoju wychowanÂka od strony filozoficznej bytu czÅ‚owieka. Jak widzimy, model konstruujÄ…cy wychowanie chrzeÅ›cijaÅ„skie, wynikajÄ…cy z zaÅ‚ożeÅ„ teologicznych i filozoficznych, jest dość zÅ‚ożony, aby mógÅ‚ doÂkÅ‚adnie wyjaÅ›nić, na czym wychowanie chrzeÅ›cijaÅ„skie polega. Jednakże w praktycznym dziaÅ‚aniu to skomplikowanie wychoÂwania wymaga okreÅ›lenia zasad wychowawczych, które by naÂprowadzaÅ‚y na skutecznÄ… drogÄ™ realizacji celu wychowania. Zasady takie w postaci kierowniczych idei opracowuje odrÄ™bny dziaÅ‚ ideologii jako nauki o ideach, wyznawanych przez spoÅ‚eÂczeÅ„stwo wiernych. pami¹tka chrztu œwiêtego - grzechotka srebrna z imieniem“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeÂczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narzÄ…dów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”