Wychowanie
ÅšwiatopoglÄ…d w pedagogice
Znajomość faktów z przeszÅ‚oÅ›ci, mimo że historia jest nauÂczycielkÄ… życia, wyjaÅ›nia zaledwie „genealogiÄ™ współczesnoÅ›ci", a nie wskazuje, jakiego czÅ‚owieka mamy wychowywać. Podobnie dokÅ‚adna znajomość praw rozwojowych, ich warunków i zależÂnoÅ›ci przyczynowych, poznanie stanu teraźniejszego w wychoÂwaniu nic jeszcze nie mówi o celu wychowawczym. Zagadnienie celu bowiem nie wystÄ™puje na terenie nauk przyrodniczych, które jakby omawiajÄ… dokÅ‚adnie caÅ‚y rozkÅ‚ad jazdy, ale nie dyktujÄ…, w którÄ… stronÄ™ należy wychowanie prowadzić. PoznajÄ… one wielkość siÅ‚y wybuchu atomowego, lecz nie mogÄ… zdecydoÂwać, do jakiego celu pokojowego, czy wojennego powinno siÄ™ go użyć. Cele życia, rozwoju i wychowania pÅ‚ynÄ… z potrzeb i dążeÅ„ czÅ‚owieka, który musi siÄ™ kierować rozumem, zdrowym rozsÄ…dkiem, by nie ulec swoim namiÄ™tnoÅ›ciom i przez nie nie zginąć. O celu wiÄ™c wychowania, który siÄ™ga ku niewiadomej przyszÅ‚oÅ›ci, decydujÄ… najwyższe wartoÅ›ci i ideaÅ‚y, których podÂstawÄ… powinien być prawdziwy Å›wiatopoglÄ…d godny czÅ‚owieka. Wprawdzie Å›wiatopoglÄ…dy historycznie siÄ™ zmieniajÄ…, ale mimo relatywizmu każdy z nich uważa siÄ™ za jedyny prawdziwy i niezmienny. Dlatego też Å›wiatopoglÄ…dy szukajÄ… elementów prawdziwych i wiecznych, ponieważ te stanowiÄ… miernik wartoÂÅ›ci i trwaÅ‚oÅ›ci Å›wiatopoglÄ…dów, tak że krytyka ich podstaw poÂwoduje upadek wielu faÅ‚szywych obrazów Å›wiata. ÅšwiatopoglÄ…d nowoczesny musi być wiÄ™c budowany i sprawdzalny naukowo. Nauki, majÄ…ce szczególne znaczenie dla budowy prawdziwego poglÄ…du na Å›wiat, nazywamy naukami Å›wiatopoglÄ…dowymi. NaÂleżą do nich nauki humanistyczne, filozoficzne i teologiczne. Pierwsze dostarczajÄ… surowego materiaÅ‚u do poznania ideałów i postaw ludzkich, jak bohaterstwo, miÅ‚ość, tchórzostwo, zdrada, nienawiść itd., wyrażanych w historii narodów, w ich sztuce i literaturze poetyckiej czy dramatycznej. Nauki humanistyczne wiÄ™c mówiÄ…ce o życiu i czynach czÅ‚owieka sÅ‚użą pomocÄ… w ksztaÅ‚ceniu Å›wiatopoglÄ…du mÅ‚odzieży i dorosÅ‚ych, ale one nie rozstrzygajÄ… normatywnie, które z tych postaw powinny być realizowane w wychowaniu. CzyniÄ… to dopiero nauki filozoficzÂne, jak logika, estetyka, etyka, które na podstawie filozofii ogólÂnej, metafizyki i epistemologii ustalajÄ…, normatywnie przynajÂmniej, kryteria tego, co jest prawdziwe, dobre moralnie, piÄ™kne i godnego rozumnego czÅ‚owieka. Wreszcie nauki teologiczne o Bogu żywym i stosunku religijnym czÅ‚owieka do Boga konÂkretyzujÄ… ideaÅ‚ wychowawczy czÅ‚owieka. Wszystkie wiÄ™c wyÂmienione nauki przyczyniajÄ… siÄ™ swoim wkÅ‚adem do rozbudowy prawdziwego Å›wiatopoglÄ…du. Sam wyraz Å›wiatopoglÄ…d jest wieloznaczny, obejmujÄ…c: a) Å›wiatopoglÄ…d osobisty, wÅ‚aÅ›ciwy, który wytwarza siÄ™ w ciÄ…gu rozwoju czÅ‚owieka, b) Å›wiatopoglÄ…d spoÅ‚eczny, wyznawany przez jakÄ…Å› grupÄ™ spoÅ‚eczeÅ„stwa jako obowiÄ…zujÄ…cy jej czÅ‚onków, co nazywamy ideologiÄ… oraz c) Å›wiatopoglÄ…d filozoficzny jako syÂstem poglÄ…dów jakiejÅ› szkoÅ‚y filozoficznej, co nazywamy teazjÄ… (gr. theasis — poglÄ…d). Ideologie grup spoÅ‚ecznych oraz teazje filozoficznego myÅ›lenia mogÄ… wpÅ‚ywać na tworzenie siÄ™ Å›wiatoÂpoglÄ…du osobistego, ale narzucane pod przymusem i przyjmoÂwane bez przekonania przez wychowanków sÄ… tylko namiastkÄ… prawdziwego Å›wiatopoglÄ…du. ÅšwiatopoglÄ…d osobisty bowiem jest to zespół wÅ‚asnych przeÂkonaÅ„, oparty o wiedzÄ™ jakiegoÅ› rodzaju, dajÄ…cÄ… pewność poznaÂnia oraz zaspakajajÄ…cÄ… samorzutne pytania poznawcze, nurtujÄ…Âce wszystkich normalnych ludzi. Przekonania zaÅ› sÄ… to sÄ…dy poznawcze, różniÄ…ce siÄ™ od sÄ…dów wyuczonych i zapamiÄ™tanych tym, że wiążą siÄ™ one z wÅ‚asnym przeÅ›wiadczeniem o ich prawÂdziwoÅ›ci (asercja), majÄ… wiÄ™c zabarwienie uczuciowe i wskutek tego stajÄ… siÄ™ motywem pobudzajÄ…cym wolÄ™ do dziaÅ‚ania. PytaÂnia poznawcze wreszcie, na które odpowiedzi jako czÄ…stki wiedzy dostarczajÄ… materiaÅ‚u przekonaniowego, rozwijajÄ… siÄ™ w życiu ludzkim nastÄ™pujÄ…co: najwczeÅ›niej pojawiajÄ… siÄ™ u dziecka przedÂszkolnego pytania wyjaÅ›niajÄ…ce typu „co to jest?" lub „jak siÄ™ coÅ› odbywa?" SÄ… to pytania, wynikajÄ…ce z doÅ›wiadczenia i prakÂtyki życiowej, majÄ… charakter schodkowy, to znaczy przenikajÄ… w głąb poznawanej rzeczy przez pytania o dalsze szczegóły zjaÂwisk i dlatego wiedza zaspokajajÄ…ca je pochodzi z nauk szczeÂgółowych tak przyrodniczych, jak też humanistycznych. W wieÂku szkolnym pojawia siÄ™ z peÅ‚nym zrozumieniem wyższy typ pytania przyczynowego, dlaczego coÅ› siÄ™ dzieje? Pytania o przyÂczyny wychodzÄ… z empirii, ale wyjaÅ›niwszy najbliższÄ… przyczynÄ™ zjawiska pytajÄ… o przyczynÄ™ przyczyny i przyczyny dalsze, dlaÂtego w takim Å‚aÅ„cuszku pytaÅ„ wybiegajÄ… aż do jakiejÅ› przyÂczyny życia, bytu i istnienia rzeczy w ogóle. Odpowiedzi na pyÂtania o przyczyny ostateczne udzielić może tylko filozofia, która jest wiedzÄ… metafizycznÄ… o bycie i jego wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciach. Na koÂniec w okresie dorastania i w mÅ‚odzieÅ„czym pojawiajÄ… siÄ™ drÄ™ÂczÄ…ce pytania problemowe o celowoÅ›ci i sensie wszystkich zjawisk („po co, w jakim celu?"). Pytania celowoÅ›ciowe także majÄ… charakter Å‚aÅ„cuszkowy i docierajÄ… do pytaÅ„ eschatologicznych o rzeczach ostatecznych, jak po co żyjeÂmy, jaki jest sens życia, Å›mierci, Å›wiata, szczęścia i cierpienia. Przy tym pytania te stawia siÄ™ osobowo, interesujÄ…c siÄ™ wÅ‚asÂnym życiem, szczęściem czy Å›mierciÄ…. Odpowiedź peÅ‚nÄ… na te pytania, majÄ…cÄ… zadowolić nie tylko rozum, ale także serce ludzÂkie i dążenia woli do nieÅ›miertelnoÅ›ci i absolutnego szczęścia, przynosi przede wszystkim wiedza teologiczna.“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeÂczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narzÄ…dów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”