RozwĂłj psychologiczny

Wiadomości wstępne

W okresie dorastania rozwój fizyczny i motoryczny po­zostaje w ścisłym związku z dojrzewaniem płciowym. W organizmie młodocianych zachodzą znaczące zmiany, któ­re dotyczą: wielkości, wagi, kształtu, proporcji i funkcjo­nowania. Wszelkim zmianom fizycznym i fizjologicznym towarzyszą zmiany w zachowaniu manifestujące się ner­wowością, zmiennością nastrojów — nagłe wybuchy gnie­wu łub niepohamowanej radości. Jakkolwiek obserwuje się 'spadek zachorowalności w porównaniu z okresami .roz­wojowymi .poprzedzającymi dorastanie, wielu młodocia­nych cierpi na takie przewlekłe choroby, jak: osłabienie wzroku, anemia, zaburzenia funkcjonowania układu pokar­mowego, krążenia. Dolegliwości — w postaci wad posta­wy, złego samopoczucia, wynikającego z osłabienia fizycz­nego, wskutek przemian dokonujących się w organizmie — obniżają sprawność psychofizyczną młodocianych. Nie po­zostaje to bez wpływu na stosunek do nauki, motywację do działania społecznego. Następstwa zmian fizycznych w okresie dorastania mają swe odbicie w psychice i zacho­waniu. W tym czasie występuje wyraźna tęsknota do ,jby­cia dorosłym". Zmiany, jakie następują w organizmie, są częściej przyczyną zmartwień i niezadowolenia ze swego zewnętrznego wyglądu aniżeli radości. Organizm nasz, w niektórych aspektach, zachowuje się jak precyzyjny mechanizm. Nie należy rozumieć tego, że organizm istot żywych można by było porównać do ma­szyny — to zbyt wielkie uproszczenie. Zrozumienie istoty życia osiągnąć można — zdaniem wielu specjalistów w dziedzinie fizjologii, biologii i psychologii — poprzez trak­towanie organizmu jako pewnej jednolitej całości czy sy­stemu. Systemem takim są żywe komórki, tkanki, poszcze­gólne organy, mózg. Struktura naszego organizmu zdeterminowana jest po­przez jego aktywnośćwyrażającą isię między innymi działaniem. Organizm poddaje się określonym zasadom działania, a wzajemne zależności między jego układami nie są w pełni określone. Stąd nie ma dwóch organizmów ta­kich samych. Różnią się niedostrzegalnie, choćby na po­zór były bliźniaczo podobne. Przekonanie, że fizyczne i umysłowe cechy organizmu są „kontrolowane" czy też „na­rzucane" przez układ genetyczny, nie jest w świetle współ­czesnej nauki słuszne. Geny2) stanowią układ uporząd­kowanej całości i przyczyniają się do ijej ogólnej organi­zacji. Nauka wyróżnia dwa podstawowe dynamiczne zja­wiska, które są skutkiem samoorganizacji żywego organiz­mu. Pierwsze to zdolność do stałej odnowy, przy równo­czesnym zachowaniu integralności ogólnej struktury, a dru­gie to tzw. transcendencja, czyli zdolność do twórczego .^przekraczania siebie", wykraczania poza własne fizyczne i umysłowe granice w procesie zarówno ustawicznego roz­woju, jak i procesu uczenia się. Podstawowy materialny element dziedziczenia po rodzi­cach cech, takich jak: kolor oczu, kształt nosa, budowa anato­miczna itp. W odniesieniu do tego pierwszego i drugiego zjawiska trzeba zwrócić uwagę ina niezwykle optymistyczny aspekt żywotności i zdolności rozwojowych żywego organizmu. Jest on bowiem systemem otwartym, współdziałającym z otoczeniem. Aby pozostać przy życiu, musi uczestniczyć w bezustannej wymianie energii i materii z otoczeniem. Wymiana ta polega na pobieraniu pożywienia, jego częściowym lub całkowitym zużyciu w tym celu, by utrzymać lub podnieść ma wyższy poziom stopień uporządkowania organizmu. Proces ten nazywa się przemianą materii (me­tabolizmem). W organizmie naszym w ciągu kilku lat na­stępuje pełna wymiana wszystkich komórek poza komór­kami mózgowymi. Proces ten, mimo zachodzących stale przemian i wymiany części składowych organizmu, pole­ga na utrzymywaniu niezmienionej ogólnej struktury ze­wnętrznej. Dzięki temu bez trudu możemy rozpoznać zna­jomych i przyjaciół, nawet po dłuższym niewidzeniu się. Procesy doskonalenia się i rozbudowy żywego organizmu przybierają na sile w okresach poprzedzających dorastanie i w czasie dorastania. Zmiany widoczne są także „gołym okdem", a dotyczą nie tylko ogólnej struktury, ale i wy­glądu zewnętrznego. Ponadto owe procesy są uzależnio­ne od racjonalnego wysiłku fizycznego, ćwiczeń fizycznych, przebywania na świeżym powietrzu, które nie tylko orga­nizm rozwijają, ale mają wpływ regenerujący. Organizmy żywe wykonują i utrzymują wiele swych funkcji bez względu na zmiany zachodzące w otoczeniu. Przykładem tego jest proces gojenia się ran, regeneracja sił itp. Potrafią zatem, jakby we własnym zakresie, do­konywać koniecznych napraw. Zdolność regeneracji male­je ze wzrostem złożoności organizmu. Jaszczurki, salaman­dry, kraby czy langusty potrafią odtwarzać utraconą koń­czynę. Istoty wyższe potrafią jedynie regenerować uszko­dzone tkanki poprzez gojenie się blizny. Na uwagę zasłu­guje także zjawisko uniiejętności przystosowania się do zmieniających się warunków otoczenia. Człowiek włącza jakby pewne mechanizmy w swym organizmie. Powyż­sze stwierdzenie ilustruje następujący przykład. Człowiek, który zamieszkuje ciągle na nizinach, wyjechał w góry, by wspinać się na znaczne wysokości. Początkowo męczy się, szybko oddycha, serce jego bije coraz szybciej. Gdy scho­dzi na niziny wszystkie objawy znikają. Po dłuższym jed­nak treningu w pokonywaniu wysokości organizm jego zaczyna się przystosowywać do nowych warunków. Zaczy­na normalnie oddychać, serce przestaje bić w tempie przy­śpieszonym. Przystosowanie się (adaptacja) do warunków zewnętrznych zostało w pewien sposób „przyjęte" przez organizm. Zdolność przystosowywania się, a także utrzymywania niezależności i stabilności środowiska wewnętrznego na­szego organizmu zostały nazwane przez amerykańskiego uczonego W. B. Camnona homeostazą *). Utrzymywanie ho­meostazy odbywa się dzięki istnieniu precyzyjnych i spraw­nie działających mechanizmów regulujących. Umożliwiają one organizmom żywym przystosowanie się do sytuacji, jak na to wskazuje wyżej opisany przykład. Zdolność do przystosowywania się jest cechą wszystkich organizmów żywych. Tym się tłumaczy zjawisko aklima­tyzacji. Organizm żyjący stale w warunkach klimatu umiarkowanego, przeniesiony do tropikalnego, po pew­nym czasie staje się odporny na działanie wysokiej tem­peratury otoczenia. W wyniku aklimatyzacji (nie tylko do gorąca, ale i do zimna) następują zmiany związane z prze­mianą materii — czynnikiem odpowiedzialnym za produk­cję ciepła w naszym organizmie. Dzięki nasilonej przemianie materii powstaje więcej ener­gii cieplnej w tkankach, co umożliwia utrzymanie wewnę­trznej ciepłoty ciała na stałym poziomie. Systematyczny trening, uprawianie systematyczne sportu sprzyja powyż­szemu zjawisku, a także adaptacja całych narządów i tka­nek. U dzieci i młodzieży, a także dorosłych ujawniają się takie cechy morfologiczne2) i czynnościowe, jak: lepiej rozbudowany układ mięśniowy, sprawniej funkcjonujący układ krążenia, lepsza wentylacja płuc. Wykorzystanie mo­żliwości adaptacyjnych ustroju dokonuje się drogą rozwo­ju wszystkich funkcji psychologicznych. Szczególnie dzieje się to w okresie dorastania, kiedy w pierwszej fazie na­stępuje tak wiele znaczących przemian w rozwoju fizycz­nym organizmu i jego układach: kostnym, mięśniowym, krążenia itp.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”