Wychowanie

Pojęcie nowoczesnego systemu

Poznany statut UNESCO, ustalający kierunki działania wy­chowawczego dla utrzymania pokoju na przyszłość jest wyzna­niem wiary w skuteczność wychowania w określonym duchu, aby zapobiec takim przyczynom wojen, jak upadek moralności, nieposzanowania praw człowieka, brak równości i wolności wśród ludzi. W postulatach wychowawczych więc UNESCO zawarte są podstawowe idee, które tworzą określony system pedagogiczny, który powinien wskazywać drogę i przyświecać w realizacji pra­ktycznej każdego systemu państwowego w dziedzinie publicz­nej oświaty i wychowania. W związku z tym należy odróżniać pojęcie systemu oświatowego od sj^stemu wychowawczego w da­nym państwie. System oświatowy tworzy całość szkolnictwa od przedszkola do uniwersytetu oraz wszelkich innych instytucji oświatowowychowawczych, służących do realizacji wychowania, nauczania i przekazywania kultury, czyli kształcenia tak mło­dych, jak i dorosłych obywateli, przy tym całość taka jest zorga­nizowana jednolicie na zasadach polityki oświatowej określone­go państwa. Współcześnie systemy oświatowe bardzo się skomplikowały, stając się systemami szkolnooświatowymi, które z jednej strony obejmują wychowanie instytucjonalne zawarte w całokształcie organizacji szkolnictwa ogólnokształcącego (szkoła podstawowa, średnia i wyższa, studia podyplomowe), zawodowego (zasadnicza szkoła zawodowa, technikum, szkoła przyzakładowa) i szkolni­ctwa specjalnego wraz z instytucjami wychowującymi, pomocni- czymi, jak internaty, bursy, domy młodzieżowe lub akademickie, organizacje młodzieży, przychodnie, sanatoria, zakłady poprawcze itp., z drugiej zaś strony tzw. wychowanie równoległe, które pły­nie z instytucji oświatowych pozaszkolnych jak biblioteka, mu­zeum, klub sportowy, dom kultury itd. oraz z kultury masowej za pośrednictwem środków społecznego przekazywania myśli jak prasa, film, radio, telewizja. Każda z tych czterech składowych instytucji szkolnych, wychowawczych, oświatowych i kultural­nych w systemie oświatowym ma własne treści i programy od­działywania na wychowanków młodocianych i dorosłych. Zeby zapewnić zgodność harmonijnego a nie konkurencyjnego działa­nia tych składowych systemu oświatowego muszą być one osa­dzone jakby na tej samej osi i funkcjonować zgodnie z ideami systemu wychowawczego, który uzasadnia i ustala cele nauczania systematycznego w szkole, cele wychowania w instytucjach po­mocniczych, cele oświaty pozaszkolnej oraz cele kształcenia przez kulturę masową. Oczywiście system wychowawczy jako zespół idei i celów wychowawczych, zasad i norm postępowania wy­chowawców regulujących działanie systemu oświatowego nie po­wstaje przypadkowo, lecz kształtowany jest pod wpływem po­trzeb, doświadczenia, wiedzy i przekonań społeczeństwa danego czasu, co razem wytwarza ideologię pedagogiczną przyjętą przez przodującą grupę społeczeństwa za obowiązującą normę życia. Kształtująca się więc ideologia pedagogiczna daje napęd, poru­sza system wychowawczy idei i celów, które znów powinny dzia­łać i praktycznie realizować się w treściach i programach syste­mu oświatowego, a więc szkolnictwa, wychowania organizacyj­nego w instytucjach (np. internat, samorząd szkolny, organizacja młodzieżowa, harcerstwo itp.), oświaty powszechnej i kultury masowej. Współdziałanie ze sobą tych trzech elementów współ­czesnego wychowaia: ideologii, teorii i praktyki wychowawczej dla skutecznego oddziaływania wszystkich instytucji szkolnowy-chowawczych i oświatowokulturalnych nie odbywa się wprost przez zazębianie się i ścieranie jakby trzech trybów, lecz wyma­ga inspiracji światopoglądowej i transmisji ruchu danego przez napęd ideologiczny, toteż jak gdyby pasem transmisyjnym są tu­taj zasady polityki oświatowej i wychowawczej, które założenia ideologii pedagogicznej przenoszą dla uruchomienia systemu wy­chowawczego celów, by te właściwie funkcjonowały w instytu­cjach systemu szkolnooświatowego, za pośrednictwem pedagogi-zacji tych instytucji. Jednakże zasady te w nowoczesnym pań­stwie wychowawczym nie wynikają już z aktualnie układają­cych się konfiguracji społecznych i gry sił politycznych, lecz po­chodzą właśnie z przyjętej ideologii pedagogicznej, to znaczy wy­znawanego przez państwo światopoglądu, dostosowanego do za­gadnień rozwijania i wychowywania ludzi, którzy mają osiągnąć wyznaczone cele, opracowane naukowo i ze znawstwem przez właściwą pedagogikę światopoglądową. Stąd zadaniem takiej pe­dagogiki światopoglądowej staje się ukazanie: 1° — ideologii pe­dagogicznej danego społeczeństwa z powiązaniem jej z systemem wychowawczym celów za pomocą zasad polityki oświatowowy-chowawczej oraz 2° — zespołu instytucji wychowujących, stano­wiących system oświatowy wraz z ich pedagogizacją, która jest przekazywaniem całego dorobku pedagogiki światopoglądowo zo­rientowanej wychowawcom szkolnym, społecznym i kulturalno-oświatowym do praktycznej realizacji. Dlatego też pedagogika światopoglądowa w całości systemu współczesnego wychowania odgrywa podwójną rolę: po pierwsze — badawczą, stwierdzają­cą naukowo strukturę i stan tak części składowych, jak i cało­ści systemu wychowania, a po drugie — kontrolną, oceniającą prawidłowość działania systemu i jego efektywność, a więc wy­dajność i jakość wyników wychowawczych, które powinny reali­zować założenia światopoglądowe danej ideologii pedagogicznej. Jako nauka konstatująca i przedstawiająca rzeczywisty stan (tzw. nie deklaratywno werbalny), system wychowawczy celów oraz istniejący system oświatowy instytucji pracujących w da­nym systemie współczesnego wychowania, pedagogika światopo­glądowa odbija tylko stan faktyczny, lecz oceniając funkcjono­wanie systemu i jego efektywność przyczynia się do wykrycia błędów i usterek, stawia wnioski i postulaty, modeluje futurolo­gicznie konstrukcje, tym samym włącza się jako ważne ogniwo pośrednie w całość systemu wychowania, stając się czynnikiem usprawniającym i doskonalącym. Ta tworząca, przekształcająca funkcja nauki pedagogicznej występuje szczególnie wyraźnie, gdy jest ona powołana do opracowania raportu o stanie oświaty dla władz państwowych, jak to się stało u nas w Polsce w la­tach 1971—1972. W całości biorąc pojęcie współczesnego systemu wychowania w określonym światopoglądzie jest złożone. W jego budowie należy wyróżnić trzy układy elementów: ideowych, teoretycz­nych i praktycznych. Układ ideowy tworzy pierwszy system wychowawczy idei i celów wychowania wraz z zasadami poli­tyki oświatowo wychowawczej, który to system uruchamia jak gdyby drugi system oświatowy wszelkich instytucji wychowu­jących dzieci, młodzież i dorosłych danego społeczeństwa, a więc zespół całego szkolnictwa, instytucji społecznowychowawczych, oświatowych i kulturalnych ośrodków masowego przekazu. Trzeci układ teoretyczny tworzy pedagogika światopoglądowa całego systemu wychowania, która naukowo bada i opisuje ca­łość systemu, ale także ocenia, kontroluje i udoskonala tak strukturę, jak i funkcjonowanie całości. Przy tym miernikiem oceny są założenia ideologii pedagogicznej danego systemu wy­chowawczego, których pedagogika światopoglądowa zmieniać nie może. Z tego ostatniego stwierdzenia wynika, że głowicą wyróżniającą dla określonego systemu współczesnego wychowa­nia jest jego system wychowawczy idei i celów, który jako za­sadniczy plan działania wychowawców ma być realizowany przez system oświatowy i jako kryterium oceny użyty przez pedagogikę światopoglądową dla określenia efektywności i wy­ników wychowania. Taka decydująca funkcja systemu wycho­wawczego idei i celów powoduje to, że celem charakterystyki porównawczej współczesnych systemów wychowania można się ograniczyć do analizy głównie zespołu idei wychowawczych nie wchodząc głębiej w system oświatowy czy tezy pedagogiki światopoglądowej. System wychowawczy bowiem jako układ ideowy ukierunkowuje i kształtuje pozostałe układy (teoretycz­ny i praktyczny) danego sposobu wychowania w społeczeństwie i państwie. Dzięki temu każdy współczesny system wychowania jest idealnym modelem i prototypowym wzorem do urzeczy­wistnienia w życiu społecznym, począwszy od skali narodowej a kończąc na lokalnych systemach wychowania pojedynczych placówek szkolnych lub oświatowowychowawczych.14 Współczesna nauka o modelach (modelistyka) rozróżnia kilka ich typów: a) modele —■ wzory wychowawcze dane do naślado­wania (np. model mędrca lub świętego) oraz b) modele — od­wzorowania, służące dydaktycznie do uzmysłowienia czegoś lub jako pomoc przy poznawaniu zjawisk (np. miniatura wieży Eiffla lub model maszyny parowej). Ale poza tym są c) modele jako idealne konstrukcje, wynikające z układu stosunków logicznych odwzorowanych w teoriach poszczególnych struktur rzeczywi­stości. Modele takie, jak np. model atomu Bohra mają w nowo­czesnej nauce charakter odkrywczy i uzasadniający, stają się bowiem punktem wyjścia do hipotezy teoretycznej a następnie konkretnego planu złożonego działania. W związku z tym twór­cze modele-konstrukcje mogą kontrolować prawidłowość ich odwzorowywania jako prototypu. Otóż każdy nowoczesny system wychowania jest takim twór­czym modelem-konstrukcją, który ma być odtworzony i powie­lony w systemie oświatowym państwa. Przy tym system wy­chowania, chociaż tworzy wzór idealny do naśladowania, to przecież sam nie naśladuje i nie odtwarza istniejącej rzeczywi­stości, lecz tę rzeczywistość wychowawczą konstruuje. Dlatego też w istocie system wychowania jest zespołem idei, które do­tyczą: 1° — interpretacji całej rzeczywistości, 2° — koncepcji człowieka, 3° — koncepcji życia moralnego ludzi oraz 4° — koncepcji życia społecznego. W związku z tym system wycho­wawczy konstruuje ideał człowieka doskonałego jako cel reali­zacyjny wychowania oraz określa zespół warunków, służących do urzeczywistnienia celu, a wynikających z założeń światopo­glądowych i uzasadnień filozoficznych, ujmujących świat i rze­czywistość w jednolitą całość oraz pochodzący z danych wiedzy naukowej o człowieku tzw. antropologii filozoficznej.16 W tej ostatniej zasadniczą rolę odgrywa nauka o dobrym moralnie postępowaniu i życiu człowieka, nauka o istocie człowieka jako osobie ludzkiej oraz nauka o prawdziwie ludzkich stosunkach między ludźmi. W oparciu o te teorie elementów wychowawczej rzeczywistości w każdym współczesnym systemie wychowania tworzy się: 1° — idea nowego człowieka, którego należy wy­chować, 2° —- idea kierownicza moralizmu, dotycząca pojmowa­nia moralności, dobra i zła, 3° — idea kierownicza personali­zmu, ujmująca człowieka jako osobę wraz z należnymi jej pra­wami oraz 4° — idea kierownicza humanizmu, określająca społeczną realizację zaspokojenia podstawowych potrzeb czło­wieka. Tak właśnie poznany statut UNESCO zawiera w sobie ogól­ny model problemów współczesnego wychowania, składający się z pięciu postulatów, ukierunkowujących działanie pedagogiczne. Jednakże realizacja problemów wychowania obecnie na świecie nie jest jednolita, lecz rozbita światopoglądowo na 3 zasadnicze systemy wychowania: chrześcijański, liberalny i socjalistyczny, pomijając jako mniej wykształcony system wychowania nacjo­nalistycznego. Każdy z tych systemów tworzy odrębny model wychowania „nowego człowieka". Dlatego też zanim zanalizuje­my właściwości każdego z nich, najpierw przyjrzymy się tym źródłom, z których wypływają zasadnicze różnice w interpetacji tych samych problemów do rozwiązania w nowoczesnym wy­chowaniu.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”