Człowiek

Obraz samego siebie

Środowisko decyduje o atmosferze wychowawczej, która wpływa od urodzenia na człowieka. Nie uświadamia on so­bie tego początkowo, co i kiedy przejął od drugich, w ja­kim stopniu kształtowali jego zachowanie i postępowanie. Spojrzenie wstecz pomoże wyjaśnić wiele. A więc w dzieciństwie odnajdziemy dom rodzicielski i jego atmosferę, wzory rodziców, ich stosunek do dzieci. Przekonania, poglądy, opinie, i cały system wartości sta­nowią ślady ich wpływów. Drogą utożsamiania się z rodzi­cami pragnęlibyśmy być tacy, jak oni lub przynajmniej do nich podobni. Potem wejście w krąg rówieśników, kolegów, przyjaciół i tu znów inne wpływy, wzory do naśladowania, i postępowania. Niesie je nie tylko każdy przeżyty dzień, ale literatura, film, telewizja, sztuka. Wpływy ich są różne, jak różna jest ich reprezentacja w społeczeństwie. Wiele rzeczy przejmuje się i przyjmuje szybko i na ogół bez kon­troli. Przychodzi okres dorastania i wtedy nadchodzi moment sprawdzania, krytykowania, nieprzyjmowania narzucanych formuł, odrzucania dotychczasowych autorytetów, które do­tąd „wystarczały" i stanowiły względnie stały system war­tości. Młodociani chcą wiedzę o życiu i świecie zawdzięczać sobie, walczą z tym, co zostało im kiedyś przekazane i przez nich przyjęte. Analizują, oceniają, dokonują wyboru według własnych upodobań. W tej ostrej krytyce często nie trafiają w sedno sprawy, biorąc pod uwagę zewnętrzne formy i sposoby po­stępowania, pomijają motywy i cele działania. Dlatego im mówimy: „— Zastanów się, pomyśl, zmień postępowanie, bo możesz skrzywdzić innych". Pogłębiona analiza tego przeżytego i bieżącego życia, własnych cech charakteru, możliwości, wyobrażeń i pojęć o sobie nie jest łatwa. Przyjęcie opinii, ocen innych osób, konfrontacja z samooceną dokonują się powoli. Zaczyna się okres formowania osobowości, uświadamia­nia sobie obrazu samego siebie na tle środowiska, poszu­kiwania ideału, z którym można by się identyfikować. Wzór, ideał musi być dostosowany do tego, co posiadamy w formie zadatków dziedzicznych i możliwości ich roz­wijania, wykorzystania, by osiągnąć harmonijny obraz roz­woju. Innym źródłem selekcji mogą być opinie ludzi życz­liwych, przyjaznych, a ich bezstronny sąd pomoże uzyskać wiedzę o sobie, co w nas jest. dobre, a co złe, co pozosta­wić, a co należy usunąć z naszej osobowości. Poznanie własnych możliwości i postawienie przed sobą pewnego wzoru, do którego chcemy się upodobnić, jest tym, co nazywamy świadomym samowychowaniem. Środ­kiem do niego jest praca we wszelkich formach, której efektem będzie doskonalenie swych zdolności i ich rozwija­nie, tworzenie siebie, przekształcanie świata. Okres dora­stania się skończy, a wejście w życie wymaga doskonałej kondycji psychicznej i fizycznej. Człowiek, który chce pra­cować i działać jak najwydajniej, musi znać siebie i swe możliwości, a także sposoby ich realizacji. Przyjrzyjmy się, jak ujmują zagadnienie osobowości teore­tycy współczesnej psychologii, a w szczególności zasługuje na uwagę koncepcja J. Reykowskiego1). Określenie osobowości jako zespołu cech, utrwalonych nawyków nabytych w toku rozwoju jednostki, jest przez tę koncepcję traktowane jako zbyt wąskie i niewystarcza­jące. Sieć trwałych nastawień i schematów, regulujących po­stępowanie człowieka, tworzy — zdaniem tego badacza i uczonego — osobowość. Schematy rozumiane są jako uproszczenia, obrazy lub inne odbicia otaczającej rzeczywi­stości w umyśle człowieka i stanowią one podstawowe ele­menty osobowości. Ich dynamiczny charakter polega na tym, że kształtują się one i przekształcają pod wpływem doświadczeń człowieka, jego dążeń, zamiarów, a najbar­dziej ogólnym schematem jest nastawienie. Koncepcja wyróżnia dwa rodzaje schematów: Poznawcze, czyli nastawienia, które warunkują zdol­ność człowieka do przewidywania zdarzeń i następstwa swoich czynów. Schematy czynnościowe, dzięki którym człowiek usto­sunkowuje się do rzeczywistości i reaguje na nią w cha­rakterystyczny sposób. Nastawienia o stosunkowo dużej trwałości pełnią rolę regulującą działalność człowieka. Kształtowanie osobowości polega także na rozwoju systemu potrzeb, tego wyznaczni- ka celów, siły napędowej ludzkiego działania, a także po­staw, czyli utrwalonych sposobów zachowania. W powyższej koncepcji dominującą rolę odgrywają wpły­wy zewnętrzne (społeczne) w procesie wychowania. W ży­ciu jednostki można wyróżnić cztery punkty węzłowe, wo­kół których kształtują się nastawienia, tworzące strukturę osobowości. Należą do nich: Wpływ osób znaczących, czyli ludzi oddziałujących w sposób szczególny na dziecko w okresie dzieciństwa i młodości. Są to na ogół rodzice, wychowawcy, przyja­ciele itp. Pełnienie ról społecznych i w związku z tym wyma­gania stawiane jednostce. Typowe i powtarzające się sytuacje, w wyniku których jednostka zdobywa określony zasób doświadczeń. Sytuacje o wyjątkowej sile oddziaływania typu nega­tywnego lub pozytywnego, jak utrata bliskiej osoby, prze­życie lęku bądź wielkiej radości. W procesie kształtowania się osobowości — w okresie dorastania — pojawia się zdolność samooceny i samokryty­cyzmu, rozwija się wola, charakter, rozszerzają i utrwalają zainteresowania, a przede wszystkim kształtują się te ce­chy, które nadają jej indywidualne, niepowtarzalne piętno. Następuje także stopniowe przekształcanie się wymagań zewnętrznych (w formie przepisów i reguł zachowania, i postępowania) w wymagania wewnętrzne. Należą do nich: nakazy moralne, potrzeby, sposób wyrażania opinii, prze­konań, postaw. Przejmowanie i odtwarzanie wzorów postępowania, utoż­samianie się z nimi powoduje także trwałe nastawienia. Uczuciowe nastawienie do własnej osoby, niezadowolenie lub akceptacja siebie, ocena swego postępowania, uwrażli­wienie na' opinię innych wiążą się w procesie rozwoju osobowości z obrazem samego siebie. Ma on związek z wy­odrębnieniem własnego „ja" z otoczenia. Psychologowie dawniej nazywali ten proces odkrywaniem własnej „jaźni". Tworzenie się własnego „ja" jest długotrwałe, a powstaje w wyniku doświadczeń, zdobywania wiedzy o świecie. Z systemem przekonań i ocen dotyczących własnego „ja" łączy się także tak zwany „obraz świata". Przyswajając sobie wiadomości, człowiek je organizuje i łączy z doświadczeniem, wytwarza podstawowe oczekiwa­nia dotyczące własnej działalności, stosunków międzyludz­kich, stosunku do przyrody. Istotną rolę w kształtowaniu osobowości odgrywa własna aktywność młodocianych, ich idee, cele jakie stawiają przed sobą. Życie nie zawsze obchodzi się z nimi łaskawie, a każ­de rozwiązanie problemów, które niesie, nagradza stawia­niem nowych pytań. Samowychowanie, a przede wszystkim kształtowanie woli i charakteru pomagają w znacznym stopniu w znajdywaniu odpowiedzi na nie.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”