RozwĂłj

Struktury rozwojowe człowieka-osobowość

Wyraz „osobowość", wprowadzony przez personalizm kry­tyczny na oznaczenie maksymalnego rozwoju osoby jako jedno­ści celowo działającej , obecnie posiada szereg zróżnicowanych znaczeń na terenie filo­zofii, psychologii, etyki czy pedagogiki. Występują tu ujęcia me­tafizyczne, empiryczne, normatywne oraz rozwojowe. Metafizycznie osobowość znaczy jaźń, duszę lub ducha jako substancjalny podmiot cech psychicznych. Empirycznie w psy­chologii osobowość oznacza każdorazową, indywidualną całość cech psychicznych i fizycznych niemowlęcia, dziecka czy doro­słego człowieka. Pojęcie psychologiczne osobowości ma więc cha­rakter opisowy i ogólny, czym zbliża się do właściwego pojęcia indywidualności. Tak np. amerykański psycholog G. Allport po­czątkowo określa osobowość jako „dynamiczną organizację w jednostce tych psychologicznych układów, które określają jej jedyne przystosowanie się do jej środowiska". Później zaś jeszcze bardziej rozszerza poza przystosowanie społeczne do śro­dowiska, podkreślając, że osobowość to zespół rozwijających się takich dynamizmów, które przejawiają się w zachowaniu i my­śleniu jednostki, w czym charakter stanowi moralną stronę oso­bowości, odpowiedzialną za postępowanie osobnika. Normatywne zaś widzenie tego pojęcia w etyce ujmuje oso­bowość jako ogół cech, które jednostka powinna posiadać, dążąc do ideału swej osoby zgodnie z postulatami moralności i prawdzi­wego poglądu na świat. W ten sposób osobowość normatywnie ujęta dotyczy nie punktu wyjścia dla rozwoju, jak w psychologii, lecz punktu dojścia i oceny końcowego wyniku, wytworu. Podobne stanowisko do normatywnego w etyce występuje także w pedagogice, z tą różnicą, że pedagogika, będąc nauką mie­szaną, a więc nauką opisową o faktach i równocześnie nauką normatywną o tym, co powinno w rozwoju być osiągnięte (por. rozdz. III p. 3), traktuje osobowość rozwojowo jako strukturę wyższego rzędu i wytwór późniejszego etapu życia, aniżeli dzie­ciństwo szkolne i wiek dorastania. Stawanie się więc pedagogi­cznej osobowości w procesie rozwijania się człowieka nie wynika bezpośrednio z rozrastania się cech psychicznych, ich dyferencja-cji i potęgowania się ilościowego siły działania, lecz powstaje z dążności do scalania się wewnętrznego, integracji, której towa­rzyszą takie zjawiska wychowawcze, jak rozwój samoświadomo­ści wychowanka, dążenie do samowychowania, wartościowanie samego siebie, czyli waloryzacja osoby, poczucie godności osobi­stej i honoru, utożsamianie się z idealną strukturą wartości, wre­szcie normalny lub wypaczony plan życiowy W ten sposób w czasie rozwoju warstwy kulturologicznej przez uwrażliwienie na wartości kulturowe tworzy się w wychowanku struktura osobowości jako żywa, zorganizowana całość i „ognisko wartościowania, rzutowania celów i działania", nadające życiu kierunek, uzasadniony etyką i światopoglądem. Stąd też trafnie chwyta rysy osobowości w ujęciu pedagogicznym następujące określenie: „Osobowość jest dziełem samokształcenia się w osiąg­nięciu pewnej spoistej, harmonijnej struktury duchowej z za­chowaniem jej odmienności osobniczej, jej indywidualności. Oso­bowość w rozwoju swoim kształtuje się według pewnych wytycz­nych, zarysowanych na poznaniu i wartościowaniu zjawisk życia oraz na poznaniu i ocenie swoich możliwości. Toteż człowiek taki musi mieć pewien stosunek do samego siebie, do losu swego, do swego życia wewnętrznego, musi rzutować sobie pewną linię roz­wojową i wybrać wobec tego jej kierunek". Ażeby więc odróż­nić pedagogiczne ujęcie osobowości od wszelkich innych, nazy­wamy ją osobowością twórczą, ponieważ jest to struktura bar­dziej duchowa aniżeli charakter i rozwijająca się dzięki twórcze­mu przeżywaniu wartości kulturowych. Odznacza się ona samo­dzielnym dążeniem do oryginalnej twórczości w interesującej jed­nostkę dziedzinie kultury zgodnie z jej uzdolnieniami i utalen­towaniem. W wyniku tego wychowanek odkrywa swe powoła­nie życiowe, samodzielnie wybiera zawód, autonomicznie planuje swe życie jako proces dorabiania się własnego typu osobowości. Początkowo uzdolniona intelektualnie młodzież, np. akademicka, rozprasza się w wielu kierunkach zainteresowań, ale szybko musi przejść przez życiowy Rubikon, by ze stadium osobowości psy­chologicznie rozproszonej dojść do osobowości zogniskowanej na swym obranym i wartościowym celu życia. Osobowość jednakże nie utożsamia się z obranym i opanowa­nym zawodem czy specjalizacją. Pod tym względem występują dwa przeciwstawne typy: osobowości endoponicznej (gr. endon — wewnątrz, ponoś — praca, trud), która zamyka swe szczęście i rozwój w ramach umiłowanej pracy zawodowej z powołania i osobowości egzoponicznej (gr. ekso — na zewnątrz), która obok pracy zawodowej rozwija się szczególnie w jakiejś dziedzinie kul­tury, jak np. św. Paweł apostoł narodów — z zawodu tkacz na­miotów, czy Baruch Spinoza, oryginalny filozof — szlifierz dia­mentów. Współczesność ceni osobowość endoponiczne, rozmiłowa­ne w swojej specjalności, chociaż w kulturze dotychczas dały najwięcej twórczego wkładu osobowości wielostronne, egzoponi- czne, jak Leonardo da Vinci, Michał Anioł Buonarotti, czy u nas Mikołaj Kopernik i inni. Osobowości egzoponiczne zwykle pozo­stają pod wpływem pasjonujących daną jednostkę zagadnień nauki, sztuki, ekonomii, życia społecznego, polityki czy religii, stąd ma tu odpowiednie zastosowanie znana nam typologia oso­bowości E. Sprangera, dzieląca je na 6 typów czystych, jak teo­retyczny, estetyczny, ekonomiczny, społeczny, polityczny i re­ligijny (por. rozdz. IX p. 3). Ale mogą powstawać mieszane typy osobowości technicznej, prawniczej czy pedagogicznej, chociaż współczesna cywilizacja techniczna urabia pełne typy osobowości o mentalności i postawach technicznych. Jednakże na osobowość ludzką mogą mieć wpływ nie tylko od­rębne dziedziny wartości kulturowych, lecz także całokształt hie­rarchii wartości w określonym typie historycznym kultury, np. wschodniej, europejskiej czy chrześcijańskiej. W związku z tym trzeba osobno mówić o osobowości chrześcijańskiej czy innych systemów kultury, np. proletariackiej. Wreszcie powstają w środo­wiskach społecznych rozwojowe typy osobowości człowieka dobrze wychowanego, czyli mądrego i dobrego zarazem, który wychodzi z kręgów wychowawczych rodziny, szkoły, seminarium duchow­nego, klasztoru czy uniwersytetu, albo człowieka zabawy towarzy­skiej, wywodzącego się z kręgów zabawowych rówieśników, albo też typ człowieka walki czy pracy, formowany od młodości w krę­gach pracy zawodowej lub w kręgach zrewolucjonizowanych i mi­litarnych, o czym była już mowa przy określaniu formy rozwojo­wej twórczości (por. rozdz. XIII p. 2). Zawsze jednakże osobowość twórcza i jej zróżnicowane typy kształtują się w okresie przeży­wanej autonomii moralnej, w której wychowanek samodzielnie nakłada na siebie obowiązki i bierze odpowiedzialność za swe po­stępowanie i życie.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiÄ…czkowanie, mĂłwimy, ĹĽe kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, ktĂłre siÄ™ dokonujÄ… w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzÄ… tylko w samych jajnikach, dotyczÄ… one takĹĽe przysadki mĂłzgowej, tarczycy i innych narzÄ…dĂłw. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”