Kształcenie mowy

Wzbogacić słownictwo i sztukę mówienia

Nie wystarczą rozmowy domowe czy między rówieśnika­mi w szkole, by wzbogacić słownictwo i sztukę mówienia. Zasób słów dorastających wzbogacany jest nie tylko w wy­żej wymieniony sposób, ale także przez literaturę piękną na lekcjach języka polskiego, poznawanie terminów z dzie­dziny matematyki, geografii i innych przedmiotów, których się uczy. Poznawanie i rozumienie definicji z różnych dyscyplin naukowych, posługiwanie się nimi przyczynia się do tego, że mowa uczniów staje się ścisła, wyrażenia dokładne i właściwe, odzwierciedlające procesy myślenia. Uczniowie używają coraz więcej wyrazów oznaczających pojęcia ab­strakcyjne, rozumiejąc lepiej ich znaczenie. Zdają sobie sprawę, że można używać określonych słów w znaczeniu potocznym i naukowym, dosłownym i przenośnym. Rozu­mieją metafory i symbole występujące w poezji, literatu­rze pięknej, dramatach i twórczości filmowej, teatralnej, popularnych piosenkach. Zasób słów rozwija się wraz z rozwojem umysłowym dzieci i młodzieży. Bogate słownictwo to także umie­jętność posługiwania się językiem ustnym i pisanym, uwzględnianie prawidłowych form gramatycznych. Zdolność wyrażania swych myśli w piśmie wzrasta i jest uzależniona od systematycznej nauki szkolnej. Tu jednak obserwuje się pewne różnice indywidualne. Zdaniem nie­których-psychologów płynność słowna, jak i zdolność ro­zumienia słów jest cechą uczniów o szczególnych uzdolnie­niach humanistycznych. Zdolność rozumienia znaczeniowej i gramatycznej stro­ny języka nie zawsze współdziała ze zdolnością płynnego wypowiadania się w słowach. Nie idzie także w parze umiejętność pięknego wypowiadania się z tzw. „wypisywa­niem się". Niektórzy dorośli ludzie są doskonałymi mówcami, ale ich dorobek piśmienniczy na ogół jest dość skromny. Po­dobnie jest z uczniami. Niektórzy z nich mają trudności w mówieniu, wypowiedziach i odpowiedziach słownych, ale piszą poprawnym językiem, gładko, jasno formułują myśli i z polotem. Trening w szkole na lekcjach języka ojczystego dotyczy nie tylko wzbogacania słownictwa, ale także rozwoju za­równo mowy pisanej, jak i ustnej. Ćwiczenia w zakresie mowy pisanej odbywają się poprzez rozwijanie określonych tematów w formie opowiadań, opisu, streszczeń, wypra-c«wań. Opowiadanie jest formą najłatwiejszego przekazu słow­nego lub pisemnego ma temat przeczytanego, oglądanego lub przeżytego utworu literackiego, filmowego, sztuki tea­tralnej. Dopuszcza on dowolność w porządkowaniu i oso­bistej interpretacji zdarzeń, które były przedmiotem lub tematem wyżej wymienionych utworów. Trudniejsze ze względów formalnych jest streszczenie, które charaktery­zuje zwięzłość, treściowość materiału rzeczowego (meryto­rycznego). Streszczając jakiś utwór lub jego fragment uczeń musi wyodrębnić rzeczy ważne, główne myśli, po­mijając szczegóły uboczne i drugorzędne. Jest to trudne zadanie, wymagające logicznego ujęcia w skrótowej, zwar­tej formie istotnych treści. Udogodnieni eon o dużym znaczeniu jest sporządzanie pla­nu. Umiejętność jego wykonania zdobywają uczniowie w starszych klasach. Plan wymaga dokładnego zrozumienia, przyswojenia tekstu od strony merytorycznej, jego układu, formy przekazu oraz dokonania analizy pod kątem" wy«-odrębnienia fragmentów stanowiących pewne struktury — mniejsze, logicznie powiązane ze sobą. Umiejętnie skon­struowany plan oddaje usługi nie tylko w opracowaniu zagadnień związanych z omawianiem ustnym utworu, np. literackiego. Stanowi on jakby „rusztowanie", przygotowa­ne do napisania wypracowania, które niejednemu uczniowi czy uczennicy spędza sen z powiek (w aneksie podaję wskazówki, jak uporać się z wypracowaniem). Niewielki procent uczniów osiągnął w wieku dorastania umiejętność pięknego pisania. Ci — którzy wypracowali, własny, indywidualny styl, sprawne posługiwanie się wie­dzą merytoryczną — są szczęśliwymi zwycięzcami olimpiad polonistycznych i konkursów maturalnych. Nie dzieje się to tak sobie, mechanicznie, lecz jest to wynik żmudnej, sy­stematycznej pracy, rozwijanej cierpliwie zdolności, która objawić się może talentem. W opanowaniu i operowaniu językiem ojczystym ogrom­ną rolę odgrywa dobór środków językowych, sposób wypo­wiadania się w słowie i piśmie, wrażliwość na piękno języ­ka, unikanie błędów gramatycznych. Poznanie praw funk­cjonowania systemu językowego, a szczególnie znajomość gramatyki, bogactwo słownictwa, bezbłędna wymowa sta­nowią o kulturze języka. Nienaganna wymowa obowiązuje aktorów, nauczycieli, spikerów radiowych, telewizyjnych, a przynajmniej prawi­dłowa — nas wszystkich. Rażące jej wady mogą przekreślić karierę zawodową, być powodem kompleksów, zaważyć na całym życiu.

Cytat Dnia!

“
Okres przekwitania

Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jaje­czek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”