Wychowanie
Rozdział systemów wychowawczych
Walka o sprawiedliwość społeczną dla klas uciskanych (robotników i chłopów) pomiędzy czterema ruchami społecznopoii-tycznymi początkowo rozgrywała się na płaszczyźnie ustawodawczej. Na drodze upowszechniania się prawa wyborczego posłów w parlamentach powstawały coraz liczniejsze partie polityczne, które zależnie od programu podzieliły się na prawicowe (nacjonalistyczne i demokratyczne, liberalne) i lewicowe (socjalistyczne, komunistyczne, chłopskie) oraz na centrowe (chrześcijańskie — Centrum katolickie w Niemczech od 1870 r.). Roz-proszkowanie stronnictw nie dawało żadnej partii opozycyjnej przewagi w stosunku do nacjonalizmu lub liberalizmu burżuazyj-nego, których rywalizacja o imperium światowe Niemiec i Anglii doprowadziła do wybuchu I wojny światowej (1914—1918), zakończonej klęską cesarskich Niemiec i Austrii. W wyniku wojny na tle wrzenia społecznego wytworzyły się partie nowego typu. Pierwszą z nich była Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (bolszewików, czyli większości), działająca od 1905 r. pod wodzą Lenina, przeprowadziła w Rosji rewolucję październikową (7 XI 1917 r. według nowego kalendarza), ustanowiła dyktaturę proletariatu i utworzyła pierwsze państwo socjalistyczne. Inne natomiast o charakterze faszystowsko-socjalistycznym dążyły do opanowania władzy na drodze zamachu w państwie, wprowadzenia swej dyktatury, rozpędzenia parlamentu i zniszczenia partii opozycyjnych, następnie starały się o wprowadzenie swej ideologii w całym kraju, który przemieniał się w państwo wychowawcze, opanowując swą doktryną całe społeczeństwo. Na terenie Włoch od 1919 r. Mussolini stworzył partię faszystowską, która od 1922 r. wprowadziła dyktaturę wojskową. Podobnie nacjonalistyczna partia Narodowego Socjalizmu Hitlera dochodzi w Niemczech do władzy w 1932 r. po wielkim kryzysie ekonomicznym kapitalizmu (od 1929 r.), wywołującym olbrzymią klęskę bezrobocia, wprowadza autarkię (samowystarczalność) gospodarczą i przygotowuje wojnę w odwet za traktat wersalski. W odpowiedzi na hitleryzm we Francji dochodzi do stworzenia Frontu Ludowego pod wodzą Leona Bluma, prawicowego socjalisty (od 1936 r.), dzięki czemu demokratyzm francuski dąży do stworzenia własnego państwa wychowawczego. W Polsce natomiast po odzyskaniu niepodległości i uwolnieniu się od zaborców w 1918 r. początkowy okres sejmokracji kończy się dyktaturą Józefa Piłsudskiego (od 1926—1935) i wzrostem faszyzującej polityki mocarstwowej sanacji z programem „wychowania państwowego" wszystkich obywateli razem z wieloma mniejszościami narodowościowymi. Tak więc w okresie międzywojennym nacjonalizm wytworzył faszystowskie państwo wychowawcze (Erziehungsstaat), komunizm doprowadził do powstania radzieckiego państwa socjalistycznego, demokratyzm zaś bronił ustroju kapitalistycznego i posiadanych kolonii. Jedynie ruch społecznokatolicki nie miał celów politycznych, nie tworzył swego państwa, lecz dążył do chrystianizacji świata przez „odnowienie wszystkiego w Chrystusie" (instaurare omnia in Christo — św. Pius X, 1903—1914). Nastąpiło więc po I wojnie światowej ożywienie katolicyzmu w postaci ruchu misyjnego, kongresów Eucharystycznych, Akcji Katolickiej jako apostolstwa świeckich pod przewodnictwem hierarchii (Pius XI 1922), odrodzenia literatury i sztuki katolickiej, nauki i uniwersytetów katolickich (wyrazem tego stał się m. in. od 1918 r. Katolicki Uniwersytet Lubelski). Idea korporacjonizmu chrześcijańskiego natomiast została poza Włochami Mussoliniego przejęta przez gen. Franco w Hiszpanii (od 1938 r.) oraz Salazara w Portugalii, ale uległa wypaczeniu przez wojskową dyktaturę faszystowską. Katolicka nauka społeczna akcentowała wyzwolenie proletariatu na drodze uwłaszczenia oraz postulowała ustrój samorządu społecznogospodarczego według zasady pomocniczości ogłoszonej przez Piusa XI w enc. Quadragesimo anno (1931 r.). Prowadziło to do przebudowy ustroju społecznego i jego odnowy na zasadzie sprawiedliwości i miłości społecznej. Po drugiej wojnie światowej kwestia społeczna w enc. Mater et Magistra Jana XXIII wyszła poza sprawę robotniczą i objęła zasadami ewangelicznymi problemy ludności wiejskiej, rozwoju gospodarczego zróżnicowanych regionów w kraju, obowiązku współpracy i pomocy międzynarodowej, postępu gospodarczospołecznego narodów dla wzrostu dobrobytu zamiast wydatków na zbrojenia.4 Dalsze zaś encykliki społeczne ukazywały cele nowoczesnego świata, jak pokój między narodami (enc. Pacem in terris Jana XXIII z 1963 r.) oraz rozwój wszystkich narodów łącznie z zacofanymi na drodze rozwijania każdego człowieka przez wychowanie, postęp kulturalny i rozwój gospodarczy narodów jako jedynego sposobu dojścia do pokoju, gdyż „rozwój oznacza to samo, co pokój" (enc. Populorum progressio Pawła VI z 1967 r.). Wreszcie list apostolski Octoqesima adveniens Pawła VI (1971 r.) zajął się rozwiązywaniem w duchu Konstytucji soborowej o Kościele w świecie współczesnym (Gaudium et spes 1965) nowych problemów społecznych, jak skutki urbanizacji, których ofiarami są buntująca się młodzież oraz kobiety, jak spychanie na margines społeczny nowej kategorii ludzi „biednych" (starych, chorych, psychicznie upośledzonych, społecznie niedostosowanych itp.), dla których nie ma miejsca w społeczeństwie uprzemysłowionym, jak przejawy krzywdy społecznej spowodowanej dyskryminacją za różnice rasy, pochodzenia, kultury, płci lub religii, wywołanej emigracją zarobkową, niedorozwojem gospodar czym młodych narodów, nadużywaniem środków masowego przekazu, uzależnieniem państw od międzynarodowych przedsiębiorstw.3 W ten sposób ruch społecznokatolicki, czyniąc początkowo sprawę robotniczą kwestią moralną, rozwinął się w kierunku odnowy całego ustroju społecznogospodarczego na zasadach ewangelicznych sprawiedliwości i miłości społecznej, a po soborze Watykańskim II (1962—1965) unowocześnił się przez włączenie do programu chrześcijańskiego działania wszystkich wyłaniających się problemów społecznych współczesnego świata dla ich rozwiązania w duchu pokoju, sprawiedliwości i miłości. Tymczasem w okresie międzywojennym wychowanie prowadzone w duchu militaryzmu, odwetu i imperializmu w państwach faszystowskich przyspieszyło wybuch II wojny światowej (1939—1945), w wyniku której siłami koalicyjnymi demokracji burżuazyjnej i demokracji radzieckiej został rozbity faszyzm, a hitlerowski system wychowania nacjonalistycznego 6 potępiony jako nieludzki przez Trybunał Międzynarodowy w Norymberdze, sądzący zbrodniarzy wojennych. Po drugiej wojnie światowej więc od 1946 r. rozpoczęła się rywalizacja pokojowa na skalę światową trzech pozostałych systemów wychowania, tj. 1° — wychowania chrześcijańskiego, prowadzonego przez Kościół katolicki w dostosowaniu się do aktualnych, zmieniających się problemów współczesnego świata i człowieka, 2° — wychowania liberalnego w demokracjach państw kapitalistycznych (USA, W. Brytania, Francja i inne kraje Zachodu) oraz 3° — wychowania socjalistycznego w Związku Radzieckim i w krajach demokracji ludowej (od 1945 r. Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry, Bułgaria i Jugosławia, a od 1949 r. NRD i Chińska Republika Ludowa). Czwarty zaś system wychowania nacjonalistycznego zaczął się odradzać od 1949 w RFN, a po wojnie sueskiej od 1956 r. w Egipcie, krajach arabskich oraz w obozie państw neutralnych wyzwolonych z ucisku kolonialnego (India 1947, Ghana — 1957, Algeria — 1962). Ry- walizacja kulturalna wszystkich współczesnych systemów wychowania rozwija się od 1945 w ramach UNESCO — Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Spraw Wychowania, Nauki i Kultury (z siedzibą w Paryżu), w której bierze udział tak blok państw kapitalistycznych, jak socjalistycznych (od 1954 r. przystąpił Zw. Radziecki) i neutralnych, a także Międzynarodowy Katolicki Komitet Koordynacyjny, z ramienia którego w latach 1959—1961 przewodniczący Akcji Katolickiej we Włoszech D. Veronese był dyrektorem naczelnym UNESCO. Jak widzimy, rozdział i rozbicie ideowe współczesnych systemów wychowawczych nie wyklucza możliwości porozumienia i współpracy na terenie przyjaźni i zbliżenia między narodami, do czego zmierzają prowadzone w różnych krajach eksperymentalne szkoły UNESCO, rezultaty których poszerzają pole badania pedagogiki porównawczej.“
Okres przekwitania
Kiedy w wieku 44—50 lat ustaje miesiączkowanie, mówimy, że kobieta przechodzi okres przekwitania Istota zmian, które się dokonują w ustroju kobiety w tym czasie, polega na ustaniu cyklicznego procesu dojrzewania jajeczek w jajnikach i wydalania ich przez jajowody do macicy. Zmiany jednak nie zachodzą tylko w samych jajnikach, dotyczą one także przysadki mózgowej, tarczycy i innych narządów. W wyniku przekwitania kobieta traci zdolność rodzenia dzieci.”